Coğrafi işaretli balların rekabet gücünün değerlendirilmesi

Bu çalışmada, coğrafi işaretli balların alternatif ballar karşısındaki rekabet gücünün değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Bu kapsamda, coğrafi işaretli bal üreticilerinin profili ve sisteme bakış açıları incelenmiş, ayrıca bu ürünlere yönelik tüketici satın alma niyeti ve satın alma davranışını etkileyen değişkenler belirlenmiştir. Çalışmada İstanbul'da sosyo-ekonomik gelir gruplarına göre örneklemesi dağıtılmış 384 tüketici ve coğrafi işaretli bal üreticisi (Muğla Çam Balı, Marmaris Çam Balı, Pervari Balı, Kars Balı ve Ardahan Çiçek Balı) 41 kişi ile anket çalışması gerçekleştirilmiştir. Tüketicilerin coğrafi işaretli balları satın alma niyetlerinin belirlenmesinde planlı davranış teorisi kullanılarak yapısal eşitlik modellemesi; satın alma davranışlarının belirlenmesinde ikili lojistik regresyon; üreticilerin sisteme bakış açılarının belirlenmesinde yüzde ve ortalama değerler ile sonuçlar ortaya konulmuştur. Rekabet gücünün belirlenmesinde ise PESTEL ve Porter'ın beş güç analizi ile değerlendirmeler yapılarak sektöre yönelik stratejik plan oluşturulmuştur. Tüketicilerin %41'inin coğrafi işaretli balları daha önce tükettiği, ancak satın alıma ulaşım konusunda yetersizliklerin olduğu tespit edilmiştir. Diğer yandan üreticilerin %68'inin coğrafi işaretli bal üretimine devam etmek istediği belirlenmiştir. Coğrafi işaret koruması altındaki balların henüz üretici açısından rekabet edilebilirliği istenen seviyelere gelmediği, korumanın sağlayacağı avantajların uygulamada yer almadığı tespit edilmiştir. Coğrafi işaretli bal üretimi ve pazarı açısından üreticilere yönelik kamu politikalarının geliştirilmesi ile kooperatif ve birliklerin üretim ve pazarlama stratejilerinde etkin rol alması önemlidir. Bu ürünlerin kalite, sağlık ve doğallık özelliklerinin ön plana çıkarılarak tüketici farkındalığının arttırılması ile coğrafi işaretli balların pazar payını genişleyeceği ve rekabet gücünü artacağı söylenebilir.

This study assesses the competitive strength of geographically indicated honeys compared to alternative honeys. It examines producer profiles, their perspectives on the geographically indicated system, and factors influencing consumer purchase intentions and behaviors. A survey was conducted with 384 consumers and 41 geographically indicated honey producers, including Muğla Pine Honey, Marmaris Pine Honey, Pervari Honey, Kars Honey, and Ardahan Flower Honey. Structural equation modeling analyzed consumer purchase intentions, while binary logistic regression examined purchasing behaviors. PESTEL and Porter's Five Forces analyses were applied to develop a strategic sector plan. Findings reveal that 41% of consumers have purchased geographically indicated honey before, yet accessibility remains a concern. Meanwhile, 68% of producers intend to continue geographically indicated honey production. However, geographically indicated honey's competitive advantage has not yet reached its full potential, and the expected benefits of geographically indicated protection are not fully realized. Strengthening marketing efforts, increasing consumer awareness, and improving distribution channels are crucial for market expansion. Additionally, public policies should better support producers, while cooperatives and unions should play a more active role in production and marketing strategies. By emphasizing quality, health benefits, and authenticity, geographically indicated honey can expand its market share, ensuring long-term competitiveness and sustainability in both domestic and international markets.