Trakya Bölgesi'nde buğdayda kahverengi pas hastalığı etmeninin (puccinia triticina erıks) ırklarının ve saldırgan ırklarına karşı bazı genotiplerin reaksiyonlarının belirlenmesi

Buğdayda Puccinia triticina tarafından oluşturulan kahverengi pas hastalığı, epidemi yıllarında verim ve kalite kayıplarına neden olarak üretimi kısıtlayan bir biyotik stres faktörüdür. Bu araştırmada, Trakya Bölgesi'nde 2020 ve 2021 yıllarında yapılan sürveylerle P. triticina'nın patojen ırkları ve seçilen 18 adet çeşidin, saptanan ırklara karşı reaksiyonları belirlenmiş, 76 genotipin kahverengi pas etmenine karşı tarlada etkinliği izlenmiştir. Irkların belirlenmesinde, Thatcher çeşidinin yirmi izogenik hattı ve Kuzey Amerika isimlendirme sistemi kullanılmıştır. Türkiye'nin Trakya bölgesi'nde buğday yetiştiriciliği yapılan alanları temsil edecek şekilde 30 farklı tarladan elde edilen 56 izolat fenotipik olarak test edildiğinde 6 farklı ırk belirlenmiştir. İzolatların %75'inin temsil ettiği MHTTS'nin en yaygın ırk olduğu tespit edilmiştir. Bunu MHTTT (%7.14), PHTTS (%7.14), PHTTT (%3,57), THTTS (%3.57) ve THTTT (%3.57) ırkları takip etmiştir. Irk çeşitliliğinin en fazla olduğu (dört ırk) il Edirne olmuştur. Türkiye'de MHTTS ırkının varlığı ilk kayıttır. Ayrıca tespit edilen ırkların SSR markırlarla filogenetik ilişkisi araştırıldığında ırklar arasında anlamlı bir fark bulunamamıştır. Bu nedenle ırkların akrabalık derecelerinin yüksek olduğu düşünülmektedir. Edirne'de bulunan Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü'nde gerçekleştirilen çalışmada dayanıklılık genlerinin etkinliği araştırılmış, Lr9, Lr19, Lr24, Lr25, Sr24 ve Lr29 genlerinin yüksek etkinliğe sahip olduğu Lr 28'in ise artık etkinliğini kaybettiği saptanmıştır. Yüksel ve Sakin çeşitleri hem tarla hem de fide testlerinde yüksek derecede dayanıklı bulunmuştur. Moleküler markır kullanılarak yapılan dayanıklılık testlerinde Yüksel çeşidinin Lr24 dayanıklılık genini taşıdığı ilk kez bu çalışmada tespit edilmiştir. Tarlada 3 yıl süresince test edilen 76 genotipten 5 adet melezin (RL6010, LC-Sr24A9, Tc*7 /Transl. 4- A.elongatum, Tc*6 /CS7D Ag#1, RL 6084) ve 2 adet çeşidin (Sakin, Eyyubi) hastalığa yakalanmadığı gözlenmiştir.

The leaf rust disease of wheat, caused by Puccinia triticina, is a biotic stress factor that limits production by causing losses in yield and quality in the years of the epidemic. In this study, the pathogenic races of P. triticina and the responses of 18 selected cultivars to the detected races were determined by surveys in 2020 and 2021 in the Thrace region, and the efficacy of 76 genotypes against the leaf rust pathogen was monitored in the field. Twenty near-isogenic lines of Thatcher cultivar and North American nomenclature system were used to determine the races. When 56 isolates obtained from 30 different fields representing wheat growing areas in Thrace region of Türkiye were phenotypically tested, 6 different races were identified. It was determined that MHTTS, which represented 75% of the isolates, was the most common race. This was followed by MHTTT (7.14%), PHTTS (7.14%), PHTTT (3.57%), THTTS (3.57%) and THTTT (3.57%) races. The province with the highest race diversity (four races) was Edirne. The presence of MHTTS race in Türkiye is the first record. In addition, no significant difference was found between the races when the phylogenetic relationship of the identified races was investigated by SSR markers. Therefore, it is thought that the degree of kinship of the races is high. In the study conducted at Trakya Agricultural Research Institute in Edirne, the efficiency of resistance genes was investigated and it was found that Lr9, Lr19, Lr24, Lr25, Sr24 and Lr29 genes had high efficiency and Lr28 lost its efficiency. Yüksel and Sakin varieties were found to be highly resistant in both field and seedling tests. For the first time in this study, Yüksel was found to contain the Lr24 resistance gene in the resistance tests using molecular markers. It was observed that 5 hybrids (RL6010, LC-Sr24A9, Tc*7 /Transl. 4- A.elongatum, Tc*6 /CS7D Ag#1, RL 6084) and 2 cultivars (Sakin, Eyyubi) out of 76 genotypes tested in the field for 3 years were not affected by the disease.