THE TRANSITION FROM DIVAN-I MEZALIM TO OMBUDSMAN: ADDRESSING THE NEED FOR PUBLIC MONITORING

The concept of accountability is undoubtedly one of the most emphasized democratic issues in modern administrations. The concept of accountability has a very important place in Turkish administrative culture. The institution of Divan-ı Mezalim, of which we observe prominent examples in the Seljuk Empire, represents a primitive form of today's ombudsman from the trend of providing citizens with a platform to voice their complaints against government misconduct. This function developed in the Ottoman period with institutions such as the Divan-ı Hümayun, Şeyhülislam, and Kadı courts to ensure that the people's complaints were heard and addressed. In today's Turkey, the Ombudsman institution was established to act as a bridge between the state and citizens, reflecting an ancient tradition of public oversight and accountability. This study aims to show how the Divan-ı Mezalim, as a platform for seeking rights, may have opened the door to the Ombudsman in theory and practice. The study uses qualitative methods such as descriptive and historical analysis. The findings indicate that the institution of the Ombudsman has played a crucial role as a modern expression of accountability and public oversight mechanisms stretching back to the Ottoman era. Notably, the Ombudsman practice initiated in Sweden under Ottoman influence highlights how effective governance models can inspire other cultures

Hesap verebilirlik kavramı, kuşkusuz modern yönetimlerde üzerinde en çok durulan demokratik konulardan biridir. Hesap verebilirlik kavramı Türk yönetim kültüründe çok önemli bir yere sahiptir. Selçuklu İmparatorluğu'nda belirgin örneklerini gördüğümüz Divan-ı Mezalim kurumu, vatandaşlara devletin yanlış uygulalamalarına karşı şikâyetlerini dile getirebilecekleri bir platform sağlama fonksiyonundan hareketle günümüz ombudsmanlığının öncül bir biçimini temsil etmektedir. Bu fonksiyon Osmanlı döneminde Divan-ı Hümayun, Şeyhülislam ve Kadı mahkemeleri gibi kurumlarla halkın şikayetlerinin dinlenmesini ve ele alınmasını sağlamak üzere gelişmiştir. Günümüz Türkiye'sinde Ombudsmanlık kurumu, devlet ile vatandaşlar arasında bir köprü görevi görmek üzere kurulmuş olup, kamu gözetimi ve hesap verebilirliğine yönelik süregelen kadim bir geleneği yansıtmaktadır. Bu çalışma, bir hak arama platformu olarak Divan-ı Mezalim'in teoride ve pratikte Ombudsman'a nasıl kapı açmış olabileceğini göstermeyi amaçlamaktadır. Çalışmada nitel yöntemler olarak betimsel ve tarihsel analiz kullanılmıştır. Elde edilen bulgular göstermektedir ki Ombudsmanlık kurumu, Osmanlı’dan günümüze uzanan hesap verebilirlik ve kamuyu yönlendirme mekanizmalarının güncel bir ifadesi olarak önemli bir rol üstlenmiştir. Özellikle, Osmanlı etkisi altında İsveç’te başlayan Ombudsman uygulaması, etkin yönetişim modellerinin diğer kültürlere nasıl ilham verdiğini göstermektedir.