Tekirdağ ili'nde ekmeklik buğday (Triticum aestivum L.) alanlarında yaygın olarak görülen virüs hastalıklarına karşı bazı çeşitlerin reaksiyonlarının saptanması üzerine araştırmalar

Abstract

Son yıllarda Trakya Bölgesi ve Tekirdağ İli’ndeki kışlık ekmeklik buğday (Triticum aestivum L. ) ekim alanlarında sarı cücelik ve cücelik virüs hastalık epidemileri daha sık görülür hale gelmiştir. Özellikle küresel iklim değişikliğinin bir sonucu olarak virüs vektörü yaprak biti türlerinin populasyonlarında ve vektörlük etkinliklerinde artışlar gözlenmiştir. Üreticiler tarafından en çok ekilen kışlık ekmeklik buğday çeşitlerinin sarı cücelik ve cücelik virüs hastalıklarına karşı sergiledikleri tepkileri saptamak bu çalışmanın amacını oluşturmuştur. 2010- 2011 üretim döneminde Tekirdağ Merkez İlçe’nin 3 lokasyonunda 2 ekim tarihi, 3 tekerrür ve 8 kışlık ekmeklik buğday çeşidi ile tesadüf bloklarında bölünmüş parseller deneme desenine göre tarla denemeleri kurulmuştur. Mevsim içinde deneme alanlarındaki parsellerden alınan 336 yaprak örneğine DAS-ELISA serolojik test yöntemi uygulanmıştır. Sonuçta % 80,17 Barley yellow dwarf virus PAV (BYDV-PAV), % 6,61 Cereal yellow dwarf virus-RPV (CYDV-RPV) ve % 4,83 Wheat dwarf virus (WDV) türleri saptanarak bunların karışık enfeksiyon oranlarının toplamı da % 8,39 olarak ortaya konmuştur. BYDV-MAV ve diğer türlere rastlanmamıştır. Sapa kalkma döneminden sonra yapılan her parseldeki 100 bitki içerisindeki hastalıklı bitki sayım sonuçları ve ortalama sarı cücelik virüs hastalık bulunuş oranları saptanarak sonuçlar varyans analizine tabi tutulmuştur. Bunun sonucu Karaevli Deneme Alanı’nda ekim tarihleri arasında farklılık %95 olasılıkla önemli bulunurken, çeşitler arasındaki varyasyonun istatistiki açıdan önemsiz olduğu görülmüştür. Yarapsan Çiftliği ve İnecik Deneme Alan’larında ise ekim tarihleri arasında farklılık % 95 olasılıkla önemsiz bulunurken, çeşitler arasındaki farklılık istatistiki açıdan önemli olduğu saptanmıştır. Bu durumda sarı cücelik ve cücelik virüs hastalıkları ile mücadeleye esas olmak üzere, ekim nöbeti, herbisitlerle yabancı ot mücadelesi ve vektör mücadelesi yanında üreticilerin Tekirdağ Sahil kesiminde geç ekim yapması, iç kesimlerde ise tolerant buğday çeşitlerini tercih etmeleri önerilmiştir.

Yellow dwarf virus and dwarf virus diseases on winter bread wheat (Triticum aestivum L.) have been prevailed and have attained epidemic scales during the recent years in Tekirdag Province Located in Trakya Region of Turkey. As a result of global climatic changes population of virus vectors and their vector eficiency have increased. The aim of this study is to determine reactions of some prefered winter wheat cultivars to yellow dwarf viruses and dwarf virus diseases. For this purpose completely randomized split-plot desing field trail experiments were established in 3 locations of Central District of Tekirdag with the treatments of 2 sowing date, 3 replications and 8 winter wheat cultivars in the season of 2010 and 2011. In order to identify major virus species 336 symptomatic wheat leaf samples were collected during the growing season and DAS-ELISA tests were applied to them. As a result of DAS-ELISA tests, 80,17 % Barley yellow dwarf virus PAV (BYDV-PAV), 6,61 % Cereal yellow dwarf virus RPV (CYDVRPV) and 4,83 % Wheat dwarf virus (WDV) were identified and their total mixed infections were determided as 8,39 % too. Avarage rate of diseases incidence in each plot were determined by counting yellow dwarf virus infected plants in each counted 100 wheat plants during the heading stage. The obtained data was evaluated by using analysis of variance. As a result of Analysis of variance with 95 % probability sowing dates were significantly different as the source of variance in Karaevli trail as variation was not significant among the wheat cultivars. On the other hand in both trails of Yarapsan Çiftliği and İnecik the variation were not significantly important between sowing dates, as variations were found significantly different among the wheat cultivars with 95 % probability. For the control of yellow dwarf virus and WDV diseases, crop rotation, weed control by using herbicides and vector control were advised as late sowing reduce disease of incidence in the coastal area of Tekirdag and some tolerant winter wheat cultivars were suggested in Inland area.