Kadın ve Aile Hukuku İle İlgili Meseleler Bağlamında Ziya Gökalp'in Fıkha Bakışı

Abstract

Türkçülük ve millîyetçilik akımının nazariyatçısı Ziya Gökalp, sistematik düşünce biçimi ve uygulamada esas alınan fikirleri ile Türk tefekkür tarihinin önde gelen isimlerinden birisidir. Osmanlı devletinin son devirlerine hükmeden İttihat ve Terakki üzerinde mühim bir tesir icra ettiği gibi, Cumhuriyetin kurucu ideolojisi Türkçülüğün şekillenmesinde de hayatî bir role sahip olmuştur. Gökalp asra ve millî bünyeye uygun bir inkılabın gerçekleştirilmesini zorunlu addetmiş, bu inkılabın sosyoloji ile mümkün olacağını düşünmüştür. Bu bakımdan, Osmanlı Devletinin son dönemlerinde toplumsal meselelerin hallinde, sosyolojiye geniş bir saha açmak maksadıyla içtimaî usûl-i fıkıh görüşünü ortaya koymuştur. İçtimaî usûl-i fıkıh anlayışının tesirleri, Gökalp'in sonraki yıllarda kaleme aldığı kadın ve aile hukuku ile alâkalı makalelerinde de görülmektedir. Gökalp, bu hususlara dair meseleleri izah edip, problemlere çözüm yolu önerirken, içtimaî usûl-i fıkhın temel kavramı olan örfe sıklıkla vurgu yapmıştır. Ancak bu makalelerinde fıkıhla alakalı ifadelerinin bariz bir şekilde değiştiği, sosyolojiyi artık fıkıh dâhilinde görmeyip, sosyal alanda müstakil bir referans kaynağı olarak kabul ettiği dikkat çekmektedir. Bu makalede bilhassa Yeni Mecmua'da 1917'de kadın ve aile ile ilgili meseleler üzerine yazdığı makaleler esas alınmış, yeri geldikçe 1914'te İslâm Mecmuası'nda içtimaî usûl-i fıkıhla ilgili olarak neşrettiği makaleleri ile sonraki dönemlerde kaleme aldığı yazı ve kitaplarına da müracaat edilmiştir. Gökalp'in bu hususlarla ilgili görüş ve düşünceleri dönemi içinde incelemeye tabi tutulmuş, usul anlayışının tesirleri ortaya konulmuştur.

Ziya Gökalp is who one of the leading names of Turkish Intellectual life, the theorists of Turkism and Turkish nationalism in Turkish systematic thinking and practises. He has a vital role in the Committee of Union and Progress that ruled over the last period of the Ottoman Empire, also he exercised an important influence in shaping the Republic 's founding ideology of Turkism. Gokalp emphasized the necessary of Turkish revolution in according to the national structure by sociology. From this perspective, for he solutions of Ottoman social problems in the last period, he claimed the method of fıqh to open field to sociology. The effects of "Gokalp's the method of Fıqh" are seen lots of his articles in his next terms, about women and family law. Gokalp often emphasized to customs that is the basic concept of Fıqh when he explained these subjects and proposed some solutions about problems. However Gokalp, changed in a significant manner Fıqh methods. Moreover, he does not accept sociology as a branche of Fıqh anymore. According to him sociology is a private referance source in social life. In this article, particularly some articles about women and family life written by Gokalp in New Journal in 1917 were mainly in places. In addition to this, some articles about the method of Fıqh that were pressed in Islamic Journal in 1917 were used in this article with some writings and books in his subseguent period. In the light of above mentioned facts that, it can be concluded that, in this article, opinions of Gokalp about the contradictions between sociology and the method of Fıqh both are analised and criticed.