Murâbıtlar Devleti Hükümdarı Ali B. Yûsuf B. Taşfîn Zamanında Devrin Nüfuzlu Fakihlerinin Fetvası İle İhyâu 'Ulûmi'd-Dîn'İn Yakılması

Abstract

448 (1056) senesinde Kuzey Afrika’da kurulan Murâbıtlar Devleti,483 (1090) yılından itibaren Endülüs bölgesine de hâkim olmuş, 541’e(1147) kadar varlığını sürdürmüştür. Dînî gayelerle kurulan MurâbıtlarDevleti’nde, kuruluşundan itibaren fakihler gerek devlet yöneticilerigerek toplum nezdinde önemli bir konuma sahip olmuşlardır. MurâbıtlarDevleti hükümdarlarından Ali b. Yûsuf b. Taşfîn (v. 537/1143)zamanında, fakihlerin nüfuzu daha da artmıştır. Kaynaklarınnaklettiğine göre bu hükümdar, fakihlerin görüşlerini esas almahususunda büyük özen göstermiş, yönetiminde onlara danışmayı itiyathaline getirmiştir. Ali b. Yûsuf b. Taşfîn üzerinde en müessir fakihlerdenbiri, devrin mâlikî fukahasından K?dılcemâa Ebû Abdullah b. Hamdîn’dir(v. 508/1114). İbn Hamdîn, diğer fakihlerle birlikte, bu dönemde Mağripve Endülüs bölgesine ulaşmış olan Gazzâlî’nin İhyâu ‘ulûmi'd-dîn isimlikitabını, ihtivâ ettiği tasavvufî ve felsefî görüşler sebebiyle, selef akîdesineaykırı addetmiş ve bu eserin yakılmasına karar vermiştir. Bu fetva, Ali b.Yûsuf b. Taşfîn döneminde uygulanmış, onun oğlu Taşfîn b. Ali b. Yûsufzamanında da ilgili hususla alakalı takibatlar sürdürülmüştür. İhyâu‘ulûmi’d-dîn’in yakılma hadisesi son dönemlerde de tartışılmıştır. Buçalışmada, gerek İbn Hamdîn ve ona yakın tarihlerde yaşamış Endülüslümâlikî âlimlerden, gerekse son dönemlerde bu konuda fikir beyan etmişaraştırmacılardan, hadisenin daha iyi anlaşılabilmesine ışık tutacakmahiyette görüşler nakledilmiş ve konu tafsilatlı olarak ele alınmıştır.

The Murabıts State that was founded in North Africa in 448 (1056) conquered even Endülüs area from the beginning of 443 (1090) and remained there until 541 (1147). From the beginning of the Murabıts State, which was founded for the aims of religion, fakihs played a very important role both among governors and the society. The influence of fakihs in the term of Ali b. Yusuf b. Taşnîf (537/1143), who was one of the emperors of the Murabıts State, increased. According to the sources, this emperor attached much importance to the opinions of fakihs, and he used to take their opinions in his term. One of the most effective fakihs over Ali b. Yûsuf b. Taşfîn was K?dılcemâa Ebû Abdullah b. Hamdîn (508/1114) who was one of the famous Maliki fakihs in that term. In this term, Ibni Hamdin with the other fakihs accepted İhyâu Ulûm’id-Dîn book that spread its effects to Maghrib and Andalusia to be against the Selefi beliefs; then they gave fetva about burning this book because of its philosophical and mystical content. This fetva was applied in the term of Ali b. Yûsuf b. Taşfîn, even in the term of his son Taşfîn b. Ali b. Yûsuf many prosecutions continued. The event of burning İhyâu Ulûm’id-Dîn book has been discussed even in recent periods. In this study, some opinions of both Ibn Hamdin and some Andalusian Maliki intellectuals who lived in the same period and some researchers who lived in the modern period were analyzed in detail.