Hanefîlerde Âmmın Kapsamı ve Arka Planındaki Tartışmalar

Abstract

Âm lafızların kapsamına ilişkin olarak Hanefî âlimlerin görüşleri incelendiğinde konunun nahivle ve kelâmla yoğun ilişki içinde olduğu görülmektedir. Bazı Hanefî âlimlerin kelâmî bir tartışma olarak büyük günah işleyenlerin durumunu âm lafızların kapsamı çerçevesinde ele almaları, konunun kelâmî yönünü göstermektedir. Zira Ehl-i sünnete göre büyük günah işleyen müslümanlar, cehennemde ebedi olarak kalmayacaklardır. Bu hükme ulaşılabilmesi ise şirk dışındaki günahların affedileceğini belirten âyetlerin genel kapsamlı olduklarının kabulüne bağlıdır. Diğer yandan âmmın kapsamına ilişkin görüş ayrılıklarının temelinde nahivle ilgili tartışmaların yer alması, konunun esas itibariyle bir nahiv meselesi olduğunu da göstermektedir. Ancak konunun kelâmî yönü, nahivle olan ilişkisinden daha fazla gündeme taşınmıştır. Çünkü Hanefîler ve Mu'tezile, âm lafızların genel bir kapsama sahip oldukları noktasında görüş birliğine varmışlardır. Bu görüş birliğini kimi araştırmacılar, özellikle Irak Hanefîlerinde Mu'tezilî etkinin varlığına delil olarak göstermişlerdir. Ancak Hanefîler, büyük günah işleyenlerin imandan çıkmadıklarını ve cehennemde ebedi olarak kalmayacaklarını kabul etmişlerdir. Bu konuda Mu'tezile karşıtı bir görüş benimseyen Hanefîlerin, âmmın genel bir kapsama sahip olduğu noktasında onlarla görüş birliğine varmış olmaları; âmmın nahiv ve lügat ilimleriyle ilişkisi göz önünde bulundurulduğunda anlaşılır hale gelmektedir

When Hanefi ideas on the scope of the general term in Hanafi tradition and discussions in the background are examined, it can be seen that the subject is deeply concerned with syntax and theology. A number of Hanafi scholars handle Muslims who have committed a grave sin in the scope of the general term. According to Ahl al-sunnah, those who have committed a grave sin will not stay in hell forever. Thus, verses related with forgiveness of Allah need to be evaluated in a general scope. On the other hand, the issue is in fact a subject matter of syntax. Regarding this, Hanafis and Mutazilis have a consensus over this. Some discuss that Iraqi Hanafis was strongly influenced by Mutazilism. But Hanafis and Mutazilis disagree on the last judgment about those who have committed a grave sin. Clarifying this depends on examining syntax aspect of the issue