Eski edebiyattan yeni edebiyata geçişin eşiğinde önemli bir isim: Hersekli Arif Hikmet ve divanı

Abstract

Türk edebiyatında, Batı medeniyeti etkisinin başladığı XIX. yüzyılın ikinci yarısında, yeni edebî türlerin kazandırılması denemelerinin yanında, Türk şiirinde yavaş yavaş bir değişme ve yenileşme havası esmeye başlar. Bununla beraber, belli bir nesle mensup olan şairlerin eski şiir geleneğinden kopmama çabaları da dikkat çekicidir. XIX. yüzyılın ikinci yarısında yaşamış olan Hersekli Ârif Hikmet, edebiyat tarihlerinde genellikle eski edebiyat taraftarları içindeymiş gibi gösterilegelir. Şairin divanı incelendiği zaman, genel bir değerlendirmeyle, yapı ve biçim bakımından eski geleneğe mensup olduğu görülmekle birlikte, içerik olarak divan şiirinin klâsik konularından din, tasavvuf, kadın, aşk vb. gibi konuları işleyen şiirlerle karşılaşılır. Hersekli Ârif Hikmet Divanı’nda yer alan bazı beyit ve mısralar ise, döneminin şiirinde çok yeni bulunan düşünce, görüş ve kavramları ihtiva etmektedir. Şair, bazı şiirlerinde hikemî tarzda şiirler söyleyen divan şairlerinin etkisiyle toplumla ilgili sosyal konuları da dile getirmiştir. Fakat bunların yanında inkılap, adalet, eşitlik gibi o dönem itibariyle yeni olan bazı kavramlar ise, devrinde ihtilal ve anarşi kaynağı kabul edilebilecek fikirleri hazırlamaktadırlar. Biz bu çalışmamızda Hersekli Ârif Hikmet Divanı’nı tanıtıp, şiirlerindeki temaları ortaya koyarken; şairin, şiirlerinde yer alan yeni kavram ve görüşleri de dikkatlere sunacağız.

In the second part of the 19th century in which the influence of the Western Literature starts to be seen on Turkish Literature, a new movement of changing and reform slowly starts in Turkish Poetry besides the efforts of Turkish poets to produce literature works. However, in this period the efforts of classic poets belonging to the eminent generation draw all the attention not to be separated from the classical style of poetry. In different periods of Turkish literature, Hersekli(From Herzegovina) Ârif Hikmet lived in the II. part of the 19th century, is generally thought as in the partisans of classical literature. As a general view, when the poet Ârif Hikmet’s Divan(Collection of Poems) is studied in detailed, his works are seen to belong to classical literature style in terms of ‘structure and style’. However, when his works are studied as a content, his poems are seen to have classical subjects like ‘religion’, ‘mysticism/sufism’, ‘woman’, ‘love’ etc… Some of Arif Hikmet’s lines and poems included in his Divan also contain new thoughts, ideas, and concepts which are found new in that period of poetry. The poet Ârif Hikmet, in some of his poems with the influence of poets who compiled poems in style of ‘Divine Wisdom’ in the period of Divan Literature, wrote subjects related to the society. However, some of the new concepts in this period like ‘revolution’, ‘justice’, and ‘equality’ get new ideas and thoughts ready which are accepted as revolution and anarchy in that period. In this writing, we not only try to introduce Hersekli Ârif Hikmet and concentrate on the topics of his poems, but we also try to draw attention to his new concepts and ideas included in his poems.