Kerîmî'nin Manzum Sözlüğü

Abstract

11. yüzyılda Arap edebiyatında başlayan manzum lugat yazma geleneğinin Türk edebiyatında örnekleri 15. yüzyıl başlarından itibaren görülmeye başlamıştır. Aruz vezniyle yazılan manzum sözlükler, kısa sürede yaygınlaşmış ve Farsça-Türkçe, Arapça-Türkçe gibi iki dilli manzum sözlüklerin yanında Farsça-Arapça-Türkçe gibi üç dilli manzum sözlükler de yazılmıştır. Farsça ve Arapçanın dışında sayıları az da olsa Boşnakça-Türkçe, Rumca-Türkçe, Ermenice-Türkçe, Fransızca-Türkçe sözlüklerin de yazıldığı görülmüştür. Kerîmî'nin makaleye konu olan sözlüğü Farsça-ArapçaTürkçe üç dilli manzum sözlüklerdendir. Müellifi ile ilgili herhangi bir bilgi yoktur. Sözlüğün kaynaklarda iki nüshası yer almaktadır. Bu çalışmada, sekiz nüshası tespit edilen sözlüğün bu nüshalara göre tenkitli metni hazırlanmıştır. İstinsah tarihi belli nüshaların en eskisi 1570 tarihlidir. Makalenin başında manzum sözlük geleneği ile ilgili kısa bilgiler verilmiş ve Kerîmî'nin sözlüğü şekil ve muhteva bakımından incelenmiştir. Tamamı 131 beyit olan sözlükte 243 Farsça, 28 Arapça kelimenin karşılıklarının verildiği görülmektedir. Pek çok sözlükte yer alan giriş bölümü Kerîmî'nin sözlüğünün tespit edilebilen nüshalarında yoktur. Eser, kıt'a adı verilen 16 bölümden oluşur. Bölümlerin beyit sayısı 2 ila 13 arasında değişir. Eserde 4 farklı aruz kalıbı kullanılmıştır.

The examples of writing poetic dictionary tradition, which started in 11th century Arabic literature, started in Turkish literature at the beginning of 15th century. Poetic dictionaries were written in the shape of aruz prosody and they became very common quickly. Besides PersianTurkish and Arabic-Turkish bilingual poetic dictionaries, there were Persian-Arabic-Turkish trilingual dictionaries in the literature. Although not very common, there were different dictionaries such as Bosnian-Turkish, RomaicTurkish, Armenian-Turkish, French-Turkish. The dictionary of Kerîmî, subject to this article, is one of the examples of Persian-Arabic-Turkish trilingual poetic dictionaries. There is no information in the related literature about the author of the work. There are two copies of the dictionary in the literature. In this study, 8 copies of the same dictionary were determined and their reviewed and controlled texts were prepared. The oldest version with a definite copy date is dated 1570. At the beginning of the article, there is brief information about the poetic dictionary tradition and the shape and content of Kerîmî’s dictionary are analyzed. The dictionary is made of a total of 131 verses and 243 Persian, 28 Arabic words are included. The section of introduction, which exists in most of the dictionaries, doesn’t exist in Kerîmî’s dictionary copies. The work is made of 16 sections called ‘verse’. The number of couplets varies between 2 and 13 in these sections. 4 different aruz prosodies are used in the work.