Kösedağ Savaşı Sonrası Anadolu'ya Gelen Âlimlerden Sivas Kadısı Kutbüddîn-İ Şîrâzî ve İlmî Faaliyetleri

Abstract

Türkiye Selçukluları, özellikle 1220-1237 tarihlerinde Sultan I. AlâeddinKeykubad zamanında en parlak dönemini idrak etmiştir. Bu dönemde Türkiye,Moğollar’ın önünden kaçan ilim adamları ve ümera tarafından doldurulmuştur. Budurum XIII. Yüzyılın ikinci yarısında Türkiye’de gerçekleşecek ilmî faaliyetleri deartırmıştır. İlhanlı Devleti’nin 1243 yılında Kösedağ Muharebesini kazanmasıylaTürkiye Selçuklu Devleti yıkılma sürecine girerek sultanlar tarafından yönetilen birdevlet olmaktan çıkmış ve İlhanlılar tarafından dolaylı olarak idare edilmeyebaşlanmıştır. Türkiye Selçuklu emirlerinden Muînüddin Süleyman Pervâne’nin 1277yılına kadar İlhanlı Devleti’ne bağlı bir yönetim sürdürmesi, Türkiye’de geçici bir huzurortamını sağlamıştır.İlhanlı ülkesinden Anadolu’ya gelen, Kutbüddîn-i Şîrâzî, Sadreddin Konevî’ninders halkasına katılarak onun eserleri ile tanışmış ve ondan hadis dersleri almıştır. Şîrâzîönce Kayseri Pervâne Medresesi sonra Sivas Gök Medresesi’nde öğrencilere dinî vebeşerî ilimler sahasında dersler vermiştir. Şîrâzî, astronomi teorilerini içeren önemli vehacimli ilk eseri olan Nihayetü’l-İdrâk fî Dirayeti’l-İdrâk’i Gök Medrese’de telifetmiştir. Daha sonra yine astronomi sahasında Tuhfetü’ş-Şâhiyye, tıp alanında iseTuhfetü’s-Sa‘diyye’yi telif ederek Anadolu’ya çok önemli eserler kazandırmıştır.Şîrâzî’nin Anadolu’da yapmış olduğu başka bir çalışma ise İlhanlı hükümdarı ArgunHan’ın emriyle Anadolu sahillerini yıllarca gezerek Anadolu sahilleri ve Akdenizharitasını çizmesidir. Mezkur harita günümüze kadar ulaşmasa da Kastamonu’daastronomi sahasında Farsça kaleme aldığı İhtîyârât-ı Muzafferî adlı kitabında birbölümü yer almaktadır.

Especially during the period of 1220-1230, the reign of the Soltan Alâeddin Keykubad, was the heyday of the Anatolian Seljuqis. During this period, Turkey was filled by scholars and umera who escaped from the Mongols. This case increased the scholarship activities to be carried out in the second half of the 13th century. After Ilkhanids won the Kosedag Battle in 1243, Anatolian Seljuqis fall into a decline and became a state which was no longer ruled by the sultans. It started to be managed indirectly by Ilkhanids. One of the Seljuqian emir, Muînüddin Pervâne's administration until the year 1277, which was affiliated to the Ilkhanids, provided a temporary peaceful atmosphere in Turkey. Kutbuddin Es-Sirazhi, who came to Anatolia from Ilkhanid lands, attended to the course of Sadruddin Konevi and met his works and got hadith lessons from him. Sirazhi first gave lectures on religious and human sciences to students in Kayseri in “Pervâne Medresesi” and “Sivas Gök Medresesi”. Sirazhi writed his first important and voluminous work Nihayetü’l-İdrâk fî Dirayeti’l-İdrâk in the “Gök Medrese” which is containing astronomical theories. Later on he writed Tuhfetü'ş-Şahiyye in the field of astronomy and Tuhfetü's-Sa'diyye in the field of medicine so he brought many important works to Anatolia. Sirazhi did another work in Anatolia. He traveled Anapotolian coasts for many years on the order of the Ilkhanid ruler Argun Khan, and drew a map of the Near East. Although the map does not reach the present day, Ihtîyârât-ı Muzafferî, which is an astronomical work and written in Persian language contains a part of it.