İbn Hallikan'ın Vefeyatü'l-A'yân İsimli Eserine Göre Selçuklu Biyografileri

Abstract

Ortaçağ İslam tarihine damga vuran şahsiyetlerin hayat hikâyeleri, tabakat,teracim, ensab ve vefeyat gibi biyografi kitaplarından öğrenilmektedir. Söz konusueserlerde ele alınan meşhur kişilerle ilgili bilgiler dönemin siyasi etkisi de göz önündebulundurularak bazen yüzeysel bazen de özellikle âlimler ve hükümdarlar ile ilgilikısımlarda ayrıntıya yer verilmeye özen gösterilmiştir. Bu eserlerde dikkat edilen hususmümkün mertebe yazılı ve sözlü kaynaklardan istifade edilerek ele alınan şahsiyetlerinhayatı, kariyeri ve sosyokültürel çevresine yer verilmesi olmuştur. Biyografik kitapyazma geleneği en erken 3/9. yüzyılda başlamış ve 7/13. yüzyılda ortaya konulaneserlerin derinliği ile zirveye ulaşmıştır. Ortaçağ siyaset ve ilim adamlarından İbnHallikân’ın yazmış olduğu Vefeyâtü’l-A’yân isimli biyografi çalışması kendi dönemindenitibaren büyük ilgi görmüş ve bütün ilim çevrelerince dikkatl e takip edilmiştir. İbnHallikân kendi çağına kadar gelen bütün kaynakları tahlil ve tenkit süzgecinden geçirerekgeniş bir derleme yapmıştır. Ortaçağ biyografik sözlük geleneğinin zirvesini teşkil edeneserinde pek çok hükümdara yer vermiş ve İslam tarihine damga vuran zirveşahsiyetlerden övgüyle söz etmiştir. Bunların içerisinde müstesna yer teşkil eden sultanAlparslan hakkında kısa bilgiler vermiş ve mühim bazı siyasi olaylara değinmemiştir.Bunun nedeni ise Alparslan ile ilgili bilinenlerin fazla olması ve kendisinin de çalışmasında tekrara kaçmak istememesidir. Bu büyük şahsiyeti İslam Dünyasına kısacatanıtmayı önemseyen İbn Hallikân onun hakkında özenli davranmış ve eleştirel üsluptankaçınmaya çalışmıştır. Bu çalışmada Ortaçağ biyografik kitap yazma geleneğininüstatlarından olan İbn Hallikân’ın “Alparslan” biyografisi incelenerek bir ortaçağ siyasetadamı ve âliminin Ortaçağ siyasi ve kültür tarihine damga vuran bir hükümdar ile ilgilikaleme almış olduğu biyografisi kapsamlı bir incelemeye tabi tutulacaktır. Ayrıcamüellifin diğer Selçuklu sultanlarının biyografileri de incelenerek Selçuklular ile ilgilibakış açısı ortaya konulmaya çalışılacaktır.

Important names of medival islamic history are learned by biographies and translation works.Given the political conditions of the time,information about these people dealt with in the works was sometimes taken to be elaborated,sometimes superficially,and especially in the parts related to scholars and rulers.It was ımportant to pay attention to the life and sociocultural envioment of the people who are taken advantage of the verbal and written sources as much as possible.The tradition of writting biographical books began in the third and ninth centuries.And the successes of works exhibited in the seventh and thirteenth centuries have reached the summit.Medieval politics and scholars have been attracted to attention since the time of the biographical work Vefeyâtü'lA'yan named by Ibn Hallikân.He has compiled an extensive review by analyzing and criticizing all the sources that came to his own age.Ibn Hallikân has included many rulings in his works which is the summit of the medieval biographical dictionary tradition.And his work he praised the people who are important for the history of islam.Ibn Hallkân gave brief information about the most important sultan Alparslan among them,but did not mention some political events.The reason is that there is a lot of information about Alparslan and he didnt want to repeat it in his work.Ibn Hallkân,who cares about introducing this important sultan in the world of islam,has been careful about him and has avoided critical style.This study will examine the Alparslan biography of Ibn Hallkân,one of the authors of the tradition of medieval biographical book writing.As well as the biographies of the other Seljuks sultans of the author will be examined and the point of view regarding Seljuks will be tried to be revealed.