Tarımsal üretimde traktör etkinliğinin analizi: Trakya bölgesi örneği

Abstract

Bu çalışmada, Trakya bölgesinde ayçiçeği ve buğday üreten işletmelerin traktör kullanım etkinliklerinin belirlenmesi amacıyla veri zarflama analizi (VZA) ve bulanık veri zarflama analizi (BVZA) yapılmıştır. Ayrıca işletmelerin sermaye yapıları ortaya koyulmuş, işletmelere ait ekonomik ve mali rantabilite oranları hesaplanmış, ayçiçeği ve buğday üretimine ait brüt kâr analizleri yapılmış, traktör satın alma tercihlerini etkileyen faktörlerin belirlenmesi amacıyla faktör analizi yapılmıştır. İşletmelerin etkinlik skorları üzerinde etkili faktörler Tobit model ile belirlenmiştir. Çalışma kapsamında 113 üreticiyle yüz yüze anket çalışması yapılmıştır. Ortalama arazi büyüklüğü 223,82 da ve ortalama aktif sermaye 14.733,61 TL/da olarak tespit edilmiştir. İncelenen işletmelerde ortalama GSÜD 618,68 TL/da, gayrisafi hasıla 640,93 TL/da, brüt kâr 377,98 TL/da, saf hasıla 237,06 TL/da, tarımsal gelir 235,60 TL/da ve öz sermaye rantı 175,47 TL/da olarak hesaplanmıştır. İşletmeler buğdayda 319,24 TL/da, ayçiçeğinde 368,75 TL/da brüt kâr elde etmektedirler. İşletmelerin ekonomik rantabilite oranı 1,61, mali rantabilite oranı 1,22, rantabilite faktörü 36,99 ve sermaye devir oranı 4,20 olarak bulunmuştur. VZA sonuçlarına göre işletmelerin ortalama traktör kullanım etkinliği 0,866 olarak bulunmuştur. İşletmelerin tam etkinliği sağlayabilmeleri için traktör kullanımı ile ilgili girdilerini ortalama %19,24 oranında azaltmaları gerektiği belirlenmiştir. BVZA skorlarına göre işletmelerin ortalama etkinlik skoru 0,707 hesaplanmış ve işletmelerin traktör kullanım etkinliğini sağlayabilmeleri için girdilerini %29,3 oranında azaltmaları gerektiği sonucuna varılmıştır. Tobit model sonuçlarına göre etkinlik üzerinde donanım özellikleri faktörü negatif; ekonomik etki ve sosyal etki faktörleri ile işletme sahibinin eğitim düzeyi, yaşı, işletme büyüklüğü ve aile işgücü pozitif etkiye sahiptir. Çalışma sonucunda tam etkin işletmelerin oranının %6,19 olduğu belirlenmiştir. İşletmelerin tam etkinliğe ulaşabilmeleri için işletmedeki toplam beygir gücünü %18,19, traktör sermayesini %21,39, traktör kullanım süresini %22,46 oranında azaltabilecekleri ortaya koyulmuştur. İşletmelerde kaynak kullanım etkinliğinin arttırılabilmesi, çiftçilerin girdi kullanım bilinç düzeylerinin arttırılmasına bağlıdır. Bu sayede girdilerin aşırı kullanımının önüne geçerek doğrudan çiftçi gelirlerine pozitif yönde katkı sağlanacaktır. Bu bağlamda tarımsal yayım faaliyetleri kapsamında yapılan çiftçi eğitimlerinde optimum kaynak kullanımına yönelik konulara ağırlık verilmelidir.

In this study, data envelopment analysis (DEA) and fuzzy data envelopment analysis (FDEA) is used to determine tractor use efficiency of sunflower and wheat farms in Thrace region. In addition, the capital structures of the farms, the economic and financial profitability rates, gross profit analysis for sunflower and wheat production and factor analysis to determine the factors affecting tractor purchasing preferences is included in the study. The factors affecting efficiency scores of farms are determined using Tobit model. A survey was conducted face to face with 113 producers. The average land size is 223.82 da and the average active capital is 14,733.61 TL/da. Average gross production value is 618.68 TL/da, gross product is 640.93 TL/da, gross profit is 377.98 TL/da, pure product is 237.06 TL/da, agricultural income is 235.60 TL/da and equity income is 175,47 TL/da. The gross profit in wheat and sunflower production are 319.24 TL/da and 368.75 TL/da respectively. The economic profitability ratio of the farms is 1.61, the financial profitability ratio is 1.22, the profitability factor is 36.99 and the capital turnover ratio is 4.20. According to DEA results, the average tractor use efficiency of the farms is 0.866. In order to be efficient, farms should reduce their input on tractor use by an average of 19.24%. According to FDEA scores, the average tractor use efficiency score of the farms is calculated as 0.707 and the farms should reduce their inputs by 29.3% to be efficient in tractor use. According to the Tobit model results, the tractor specification factor has negative; the economic and social impact factors and the education level, age, farm size and family labor have positive effects on efficiency. It is determined that 6.19% of the farms are efficient. In addition, farms should reduce total horsepower by 18.19%, tractor capital by 21.39% and tractor operating time by 22.46% to be efficient. Increasing the efficiency of resource use in farms, depends on to raise the consciousness level of farmers about input use. In this way, farmer income can be increased by preventing excessive use of inputs. In this context, issues regarding optimum resource utilization should be emphasized in farmer training within the scope of agricultural extension activities.