Türkiye’ de vergi affı uygulamalarının ekonomik büyüme ve kayıt dışı ekonomi üzerindeki etkileri

Abstract

Vergi aflarına, tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de sıklıkla başvurulmaktadır. Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşundan günümüze dek ekonomik, siyasi ve idari gerekçelerle 36 vergi af kanununun yürürlüğe konulması, ortalama her üç yılda bir aflara başvurulduğunu göstermektedir. Ekonomik kriz ve siyasi bunalımların tüm toplumu derinden etkilediği düşünülürse, uygulamaya konulacak vergi aflarıyla toplumsal uzlaşının sağlanması ve artan vergi gelirleriyle ekonomik büyüme üzerinde olumlu etkiler sağlanması beklenmektedir. Buna karşın, vergi affı uygulamalarının dürüst mükelleflerin vergi ahlakını zedeleyerek vergiye olan uyumu zayıflatması, dürüst ve dürüst olmayan mükellefler arasında adaletsizlik yaratması ve bu nedenle kişileri kayıt dışına çıkmaya yöneltmesi yönünden olumsuz etkiler yaratabileceği tartışılmaktadır. Bu çalışmada, Türkiye’deki vergi affı uygulamalarının ekonomik büyüme ve kayıt dışı ekonomi üzerindeki etkilerini incelemek amacıyla 1970 ve 2017 dönemini kapsayan veriler kullanılmıştır. İlk modelde Tanzi’nin (1983) Nakit Para Talebi Yaklaşımı kullanılarak kayıt dışı ekonominin büyüklüğü En Küçük Kareler Yöntemi ile tahmin edilmiştir. İkinci modelde, 1970 ve 2017 yılları arasında uygulamaya konulan 19 vergi affı uygulamasının kayıt dışı ekonomi üzerindeki etkisi Genişletilmiş Nakit Para Talebi Yaklaşımı ile tahmin edilmiştir. Son olarak GSYİH’nin bağımlı değişken kabul edildiği bir büyüme modeli oluşturulmuş ve vergi aflarının ekonomik büyüme üzerindeki etkisi En Küçük Kareler Yöntemi ile analiz edilmiştir. Sonuçlar, vergi aflarından sonra, vergi gelirlerinin ekonomik büyüme üzerinde önemli bir farklılık yaratmadığını göstermektedir. Buna karşın vergi aflarının kayıt dışı ekonomiyi %0.7 oranında artırdığı sonucuna ulaşılmıştır.

Tax amnesties are frequently applied in Turkey as in the rest of the world. The implementation of the 36 tax amnesty law on economic, political and administrative grounds from the foundation of the Republic of Turkey to the present day shows that amnesties are applied every three years on average. The economic and political crises deeply affect the entire society. Therefore, tax amnesty implementation is expected to provide social reconciliation and to create positive effects on the economic growth of the increased tax revenues as a result of amnesty. On the other hand, tax amnesty applications are thought to have negative effects such as weakening the tax compliance of honest taxpayers, creating injustice among honest and dishonest taxpayers and therefore encouraging people to take part in the shadow economy. In this study, we examine the effects of tax amnesty applications on economic growth and shadow economy in Turkey for the periods of 1970-2017. We first estimate the size of the shadow economy by considering the Currency Demand model suggested by Tanzi (1983) by means of Ordinary Least Squares. In the second model, the effects of 19 tax amnesty applications by conducting for the periods of 1970-2017 on the shadow economy by using the augmented Currency Demand model. Finally, we examine the effect of tax amnesty on economic growth in terms of economic growth model where real GDP is considered as dependent variable via OLS. The findings indicate that the effects of tax revenue on the economic growth is not found statistically significant after tax amnesty application. On the other hand, it is found that tax amnesty applications lead to increase the shadow economy by 0.7%.