Fransızca ve Türkçede akıllı telefon bağlamında yeni sözcük kullanımına (neolojizm) yapısal bir yaklaşım

Abstract

Neoloji, dilbiliminin üç dalı ile ilgilidir: anlamsal yönüyle sözcükbilimi, yapısal yönüyle biçimbilimi, toplum tarafından kelimenin kabul ve kullanım süreçleriyle ilgili toplum dilbiliminin araştırma sahasına girer. Neolojinin konusu olan neolojizm ise; ortaya çıkan yeni bir gösterilen (anlam) için yeni bir gösterenin üretilmesi şeklinde tanımlanabilir. Gerçekten, bilim ve teknolojinin sürekli gelişmesi yeni kavramların ortaya çıkmasına yol açmaktadır. Hem dilsel ve hem de toplum dilsel boyutları olan bu hadisenin en iyi gözlemlenebileceği alan, bilimsel ve teknolojik gelişmelerin günümüzde en hızlı ve yoğun olarak yaşandığı mobil teknolojileridir. Bu nedenle, bu çalışmada akıllı telefonlarını kullanma kılavuzları veri tabanı kabul edilerek Fransızca ve Türkçedeki neolojizmler yapı bakımından karşılaştırılmıştır. Çalışmada dilin içyapısına bağlı olarak Fransızca ve Türkçede sözcüksel anlamda değişimin nasıl gerçekleştiği, bununla birlikte toplum dilbilimsel etkenlerin dilin zenginleşmesine nasıl etki ettiği sorunsalına cevap aranmıştır. Çalışmada ilk olarak dilbiliminin iki yeni sahası olan neografya (yeni kelimenin sözlükleşme süreci) ve neoloji (yeni kelime yapma yöntemi ve süreci) konuları ele alındıktan sonra, konunun kuramsal çerçevesi çizilerek, neolojizmin nedenselliği ve neolojizmlerin belirlenmesi ile ilgili bilimsel yaklaşımlar ve kuramlar değerlendirilmiştir. Nicel araştırma yönteminin benimsendiği bu çalışmada, veri tabanından elde edilen veriler, oluşturulan sayısal ispata dayalı araştırma modeli çerçevesinde değerlendirilmiştir. Bunun için farklı dört telefon markasının (Samsung, Sony, Vestel, Wiko) kullanma kılavuzları veri tabanı kabul edilerek tespit edilen neolojizmlerin iki dildeki (Fransızca, Türkçe) yapısal ve sayısal durumları, çıkış sebepleri ile sözlükleşme sürecinin karşılaştırılması amaçlanmıştır. Elde edilen veriler, Türkçe neolojizmlerin Fransızca neolojizmlerden daha fazla olduğunu göstermektedir. Diğer taraftan, İngilizceden Fransızcaya ödünçlenen kelime sayısının İngilizceden Türkçeye ödünçlenen kelime sayısından daha az ii olduğu anlaşılmaktadır. Bu çerçevede, her iki dilde kısmi ödünçlemelerin tam ödünçlemelerden daha fazla olduğu görülmektedir. İki veya daha fazla kelimenin bir araya gelmesiyle oluşturulan neolojizmler diğer türetme yöntemlerinden daha sık başvurulan bir biçim olarak karşımıza çıkmaktadır. Fransızca ve Türkçede sayısal olarak iki addan oluşan ve ad olan neolojizmler diğer türetme şekillerinden daha fazladır. Kendine özgü (diğer dillerde bulunmayan veya kullanılmayan) türetme şekilleri en fazla Fransızca kullanma kılavuzlarında tespit edilmiştir. İncelenen metinlerdeki neolojizmlerde İngilizce ve Türkçe yapısal benzerliğin Fransızca Türkçe yapısal benzerlikten daha fazla olduğu tespit edilmiştir. Kelime sayısı açısından tek kelimeden oluşan en fazla neolojizm Fransızcada, iki kelimeden meydan gelen neolojizmler Türkçede, üç kelimeden oluşan en fazla neolojizmler İngilizcede saptanmıştır. İki dildeki neolojizmlerin durumlarının yapısal bağlamda ve sözlüğe giriş süreçleri olarak farklı olması birçok nedene bağlanabilir, fakat genel olarak dilin kendi içyapısı ve dışsal yani toplumsal nedenlerden dolayı bu farklılıkların meydana geldiğini söylemek mümkündür.

Neology is relevant to three fields of linguistics: lexicology in terms of meaning, morphology in terms of structure and sociolinguistics in terms of the recruitment and utterance of a word by the society. Neologism could be described as the production of a new signifier for an emerging semantic indicator. Indeed, continuously developing technology and science result in the emergence of novel concepts. Mobile technologies, where the scientific and technologic developments occur in the most rapid and intense way, are the field in which this linguistic and sociolinguistic phenomenon could be observed. This study, therefore, by taking smart phone manuals as the database, morphologically compares neologisms in French and Turkish. In the study, how the lexical semantics have changed in French and Turkish by taking the languages? internal structures are examined in addition to investigation of the sociolinguistics factors? affect on the thrive of a language. The study first explores neography (lexicalising of a new word) and neology (how new words are coined). Then, after setting the theoretical framework of the topic, it evaluates the causality of neologism as well as the scientific approaches and theories on the determination of neologisms. The study is a quantitative one and the data acquired via the database is evaluated with a statistical proof method. Therefore, manuals of four different phone brands (Samsung, Sony, Vestel, Wiko) are used as the database where the structural and numeric status of neologisms in the two languages (French and Turkish), reasons of origins and lexicalising are compared. Obtained data suggests that there are more Turkish neologisms than the French ones. On the other hand, there are less borrowed words from English to French, compared to the words from English to Turkish. Partial borrowings are analysed to be more than full borrowings in both languages. Compound neologies are more frequent than the other derivational techniques. There are statistically more binominal noun neologies than any other derivational techniques. iv Authentic derivations (that is unique to a language, not present or used in other languages) are most identified in French manuals. In the investigated neologisms, structural similarities between English and Turkish are found to be more than the ones between French and Turkish. Lexicologically, one-word neologism is found to be the most in French, two-word neologism is found to be the most in Turkish and three-word neologism is found to be the most in English. There may be numerous reasons for the neologisms in both languages such as structural context and the entrance processes to the dictionary, yet, in general, it is possible to say that these differences occur due to the internal structure of the language and external, namely social, reasons.