Kolza (Brassica napus L.) bitkisinin toprak-su-atmosfer ilişkilerinin belirlenmesi

Abstract

Bu çalışmada, kolza (Brassica napus L.) bitkisinin, çizgi kaynaklı yağmurlama sulama sistemi altında, verim ve verim bileşenlerinin ve su-üretim fonksiyonlarının belirlenmesi, bitkinin suya en çok ihtiyaç duyduğu dönemlerde yapılacak olan destekleme sulama uygulamalarının etkilerinin belirlenmesi ve bitkiye dayalı ölçüm tekniklerinden yararlanılması amaçlanmıştır. Araştırma, 2010-2012 yıllarında yürütülmüş, bitkinin farklı yetişme dönemleri dikkate alınarak tam sulama (III, her üç dönemde de sulanan konu), vejetatif (I00), çiçeklenme (0I0) ve olgunlaşma (00I) dönemlerinde sulama yapılan ve sulama suyu uygulanmayan (000) konular olmak üzere deneme oluşturulmuştur. Tekil lateralin karakteristik özelliği olan lateralden uzaklaştıkça su düzeylerinin yaklaşık doğrusal olarak azalması ilkesinden yararlanarak beş farklı sulama düzeyi (I1 - I5) oluşmuştur. Her bir deneme yılında gerçekleşen mevsimlik bitki su tüketimi değerleri tam su alan (III) konunun laterale en yakın I1 sulama düzeyinde en yüksek değere ulaşmış ve sırasıyla 941, 923 ve 730 mm olarak hesaplanmıştır. En düşük değerler ise su uygulanmayan susuz (000) konuda sırasıyla 699, 698 ve 465 mm olarak gerçekleşmiştir. Araştırma sonucunda, en yüksek kolza verimi, III-I1 düzeyinden araştırma yıllarında sırası ile 484, 491 ve 477 kg da-1 olarak elde edilmiştir. Genel olarak farklı sulama uygulamalarının verim ve verim bileşenleri üzerine istatistiksel açıdan önemli düzeyde etkileri olduğu görülmüştür. En yüksek sulama suyu kullanım randımanları (IWUE) sırasıyla 2,21, 2,57 ve 2,36 kg m-3 olarak olgunlaşma döneminde sulanan en düşük sulama düzeyinde elde edilmiştir. Su kullanım randımanları (WUE) ise, araştırmanın ilk yılında 0,44 – 0,58 kg m-3 , ikinci yılında 0,34 – 0,63 kg m-3 ve son yıl 0,65 – 0,80 kg m-3 arasında değişmiştir. Ayrıca, farklı sulama konularından elde edilen net gelirler incelendiğinde, çiçeklenme periyodunda su uygulaması yapılan 0I0 konusunda bu değerin 4500 TL ha -1 yıl-1 olarak en yüksek olduğu görülmektedir. Bu bakımdan tam su alan ve 3 sulama uygulaması yapılan konuya göre tek sulama gerçekleştirilen 0I0 konusu ön plana çıkmaktadır ve ilk olarak önerilebilir. Çalışmada, verim değerleri ile ortalama bitki su stresi indeksi (CWSI) değerleri arasında verim tahmininde kullanılabilecek “Y = -1762,5 CWSI + 717,6” doğrusal eşitliği elde edilmiştir. Sonuçta, bitki su stresi indeksi değerlerinden sulama zamanının belirlenmesinde ve kolzanın verim tahmininde yararlanılabileceği belirlenmiştir.

The primary objectives of this study are to determine yield, yield components and water-yield production function, under line source sprinkler irrigation method on rapeseed (Brassica napus L.) plants, and to evaluate the effect of supplemental irrigation at water sensitive growth stages along with employing plant based irrigation scheduling for this crop. This study was conducted during the 2009 through 2012, a field experiment was setup taking into consideration the different growing periods of the plant, and treatments were established as following: full irrigation (treatment that is irrigated in all three periods) (III), vegetative stages (I00), irrigating during flowering (0I0), early ripening (00I) periods and also non irrigated treatment (000). Using the principle of water distribution pattern, line source sprinkler irrigation method was used and, five different irrigation levels (I1 - I5) was established for each treatment. Seasonal crop water use values in each trial year were found to be the highest in the fully irrigated treatment, and were estimated as 941, 923, 730 mm, respectively. The lowest values were measured in the non-irrigated (000) treatment as 699, 698, and 465 mm, respectively. As a result of the study, highest rapeseed yield was obtained from III-I1 level as 484, 491, and 477 kg da-1 , respectively. Generally, different irrigation treatments and irrigation levels resulted in significiantly different effect on yield and yield components. The highest irrigation water use efficiency (IWUE) was obtained from non-irrigatied treatment (000) level as 2,21, 2,57, and 2,36 kg m-3 , respectively. Water use efficiency values ranged between 0,44-0,58 kg m-3 in the first experimental year, 0,34-0,63 kg m-3 the second, and 0,65-0,80 kg m-3 the third. In addition, considering the net benefits obtained from the irrigation treatments, irrigation at flowering stage resulted in greatest net benefit of 4500 per hectar annually. In this regard, implementation of single growth stage irrigation instead of the fully irrigated treatment (three irrigation application) results in greatest net benefit so that 0I0 can be recommended. From this study, a linear equation of “Y = -1762,5 CWSI + 717,6” was obtained that can be used to predict yield values from average CWSI values. As a result, it was found that crop water stress index values can be used to determine irrigation time, and the estimation of rapeseed crop yield.