Orhan Kemal’in Bereketli Topraklar Üzerinde, Müfettişler Müfettişi, Üçkağıtçı, Adlı Yapıtlarında Kültürel Unsurların Çevirisi Üzerine Karşılaştırmalı Bir İnceleme

Abstract

yüzyılın ikinci yarısından itibaren özerk bir bilim dalı olarak disiplinleşen çeviri, küreselleşen dünyada sınırların ortadan kalkmasında en etkili araç olarak kabul edilmektedir. Kültürlerarası köprü vazifesi gören çeviriye her geçen gün artan ilgi, beraberinde toplumlar arasında kültürlerarası etkileşimi de arttırmaktadır. XX. Yüzyıla kadar dilbilimin, yazınbilimin alt dalı olarak varlığını sürdüren çevirinin, bilimselleşmesinden kısa bir süre sonra uğradığı paradigma değişimi dille kültürün ayrılmazlığı temeline dayandırılmış, erek kültür odaklı çeviri anlayışını doğurmuştur. Bu bağlamda güncel çeviribilim araştırmalarına bakıldığında ezber bozarcasına sadece bir dilin diğer dile aktarımı mantığıyla değil, dil, kültür, edebiyat, sosyoloji, siyaset, tarih, psikoloji, tıp yani bilimsel anlamda bütün disiplinlere katkı sağlama mantığıyla geliştirilmektedir. Her toplumun bir kültüre sahip olduğu gerçeğinden yola çıkarak, çeviride kaynak dili erek dile aktarırken çevirmen açısından sözcük ve anlam bağlamında yaşanan en önemli sorun, kültürel öğelerin aktarımıdır. Geleneksel yaklaşımlarda yazarın gölgesinde kalan çevirmen, son on yıldır dil kültür bütünlüğünün sağlanmasında, kültürlerarası etkileşimin artmasında başat aktör olarak kabul edilmektedir. Bu bağlamda, çalışmada Türk Edebiyatı’nın toplumcu gerçekçi yazarlarından Orhan Kemal’in Bereketli Topraklar Üzerinde, Müfettişler Müfettişi, Üçkağıtçı adlı yapıtlarında geçen kültürel unsurları, çevirmeni merkezealan Yorumlayıcı Anlam Kuramı ve Peter Newmark’ın kültürel öğe sınıflandırması ışığında ele alacağız. Ayrıca kaynak kültüre özgü kültürel unsurların erek okurun dünyasına nasıl aktarıldığını, çeviri sürecinde her iki dile, kültüre eşit derecede hakim, entelektüel açıdan donanımlı olması gerektiğini vurguladığımız ideal çevirmen tanımını, çevirmen kararlarını eşdeğerlik ilkesine dayanarak örneklerle göstermeye çalışacağız.

Translation, which enables interaction between different cultures, became an autonomous scientific branch in the second half of the twentieth century and since then it has been accepted as an effective tool for intercultural communication in today’s globalizing world. As a result of increasing academic interest in the process of translation, a paradigm shift has occurred and the act of translation has started to be established on the organic bond between language and culture, which has resulted with a target culture-based understanding on translation studies. In this context, the new understanding does not aim at transmitting the message from one language to another in a word-to-word mode but aims at transferring all the cultural components like literature, sociology, politics, history, psychology, etc. into the target language in a clear, understandable mode. When it is considered that each society has its unique culture, the most important translation problem in terms of achieving the original meaning and the mode of the source text is the transmission of cultural elements into the target language. In the last ten years, translator who would remain in the shadow of the author in terms of traditional approaches has attained a big success by achieving a unity between culture and language, and by increasing the interaction between different cultures. In this respect, this study will focus on the cultural elements in the French translations of the social-realist writer Orhan Kemal’s novels entitled Bereketli Topraklar Üzerine and Müfettişler Müfettişi within the scope of Peter Newmark’s classification of cultural elements. Examining how cultural elements are transferred to the target reader, it will illustrate the definition of an “ideal translator” who is supposed to be intellectually well-equipped and have the command of bothlanguages and cultures. Moreover, the translator’s choices made during the translation process will be discussed in accordance with the equivalence principle.