Kültürel Unsurların Çevirisi Ve Çeviri Stratejileri

Abstract

Çeviri kültürler arasındaki iletişimin sürdürülmesinde, diyaloğun arttırılmasında ve farklılıkların tanınmasında başat bir rol üstlenir. Metinlerin ayrılmaz parçaları olan kültürel unsurların çevirisi de benzer şekilde farklı kültür dünyalarının birbirlerine açılarak etkileşimde bulunmasına aracılık eder. Bu çalışmanın amacı Leon Sciaky’nin Farewell to Salonica adlı romanı ile erek metnini kültürel unsurların çevirisi için önerilen yöntemler aracılığıyla karşılaştırmalı olarak inceleyerek çeviri stratejilerine yönelik tespitlerde bulunmaktır. Çalışmaya bütünce olarak seçilen roman, çevirmenler Ünsal Eriş ve Osman Çetin Deniztekin tarafından Türkçeye Elveda Selanik adıyla çevrilmiştir. Elveda Selanik çeşitli kültürlerin iç içe geçtiği zengin bir dünyayı okura sunar ve kültürel unsurlarla bezelidir. Hem bir öz yaşam öyküsünü hem de göçe mecbur kalmanın sıkıntılarını anlatırken tarihe de tanıklık eder. Çalışmanın kuramsal çerçevesinde çeviribilimci Newmark’ın kültürel unsurlar sınıflandırması ile çeviribilim araştırmacısı Venuti’nin “yerlileştirme” (“domestication”) ve “yabancılaştırma” (“foreignization”) çeviri stratejilerinden yararlanılacaktır. Yerlileştirme stratejisi kültürler arasındaki farkı gözetmemeye, erek kültürde okunabilirliğe ve kabul görmeye yönelik bir stratejidir. Bu strateji çeviri sürecinde kültürel unsurların çıkarılması, değiştirilmesi, eklenmesi ve uyarlanması gibi çeviri uygulamalarını kapsayabilir. Öte yandan yabancılaştırma stratejisi çeviride bir anlamda yabancı unsurların korunduğu, kültürel mesafe ve farklılığın erek kültüre taşındığı ve erek okura hissettirildiği bir çeviri stratejisi olup sözcüğü sözcüğüne çeviri, dipnot kullanarak ve açıklama ekleyerek çevirme gibi çeşitli uygulamalar aracılığıyla gerçekleşebilir. Bu çalışmada kültürel unsurların çevirisinde bu iki çeviri stratejisinden hangisinin daha çok tercih edildiği örnekleraracılığıyla irdelenerek çeviride bu stratejilerin önemi tartışmaya açılacaktır.

Translation plays a principal role in maintaining communication, increasing the dialogue and recognizing the differences between cultures. Translation of cultural elements which are inseparable parts of texts mediates between different worlds of culture by helping them interact with each other. The purpose of this study is to determine translation strategies used in the translation by analyzing Leon Sciaky’s novel called Farewell to Salonica and the target text comparatively via methods for the translation of cultural elements. The novel chosen as corpus was translated into Turkish by translators Ünsal Eriş and Osman Çetin Deniztekin by the name of Elveda Selanik. It presents a rich world where different cultures intertwine and is embellished with cultural elements. It also witnesses history while depicting an autobiography and telling about distresses of being forced to migration. Within the theoretical framework of the study, translation scholar Newmark’s classification of cultural elements and translation strategies as domestication and foreignization put forward by translation studies researcher Venuti will be benefited from. Domestication strategy tends not to identify any difference between cultures and is for readability and acceptability in the target culture. This strategy can compromise omitting, changing, adding and adopting cultural elements during translation process. On the other hand being a strategy that tends to protect foreign elements in translation, carry cultural distance and difference to the target culture and help the target readers feel them, foreignization strategy can be applied through the use of various translation practices such as word for word translation, translating with footnotes and explanations. In the present study, which of these strategies is used mostly will be examined by providing examples from the text and the significance of these strategies in translation will be discussed.