İki Müttefik, Bir Kriz: Türk-Amerikan İlişkilerinde Jüpiter Füzeleri Krizi

Abstract

Küba Füze Krizi ya da Türkiye’deki algılanış biçimiyle Jüpiter Füzeleri Krizi, Amerika Birleşik Devletleri’nin (ABD) Türkiye’ye, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin (SSCB) ise Küba’ya nükleer başlıklı füzeler yerleştirmesi sonucunda ortaya çıktı. Söz konusu kriz, Soğuk Savaş Dönemi’nde her iki bloğun başat gücünü ilk kez ciddi manada karşı karşıya getirmekle birlikte dünyayı da nükleer bir savaş tehdidi ile karşı karşıya bırakacaktı. Krizin aktörleri ABD ve SSCB olsa da Türkiye de bu krizden ziyadesiyle etkilenecekti. Zira ABD’nin, Sovyetlerin Küba’daki füzelerini kaldırması karşılığında Türkiye’de konuşlandırılan Jüpiter füzelerini Ekim 1962’de kaldırmayı kabul etmesi, Türkiye’yi de bu krizin bir parçası haline getirecekti. Türk-Amerikan ilişkileri tarihinde önemli bir yeri olan Jüpiter Füzeleri Krizi farklı boyutlarıyla da ele alınması gereken bir konudur. Şöyle ki, şimdiye kadar yapılan çalışmalarda söz konusu krize daha çok devlet adamlarının nasıl baktığı, nasıl bir çözüm ürettiği ve iki ülkenin diplomasi tarihindeki yeri açısından ele alındığı görülmektedir. Oysaki krizin her iki ülkenin kamuoyu tarafından nasıl algılandığı da oldukça önemlidir. Zira devletlerarasında yaşanan krizler bazen kamuoyunda çok farklı algılanabilmektedir. Bu minvalde, tebliğde Jüpiter Füzeleri Krizi’nin iki ülke ilişkilerini nasıl etkilediği sorgulanmakla birlikte, daha çok iki ülkenin kamuoyunun bu krizi algılayış biçimine ağırlık verilmiştir. Basının işlevinin ve bu kriz sırasındaki tutumunun Türk-Amerikan ilişkilerine bir etkisi olup olmadığı da sorgulanmıştır. Bu amaçla, iki ülkede neşredilen gazete ve dergilerin yanı sıra arşiv kaynaklarından da yararlanılmıştır.

Cuban Missile Crisis or the Jupiter Missile Crisis with the perception of Turkey has emerged as the result of the United States (US) placing fuzes to Turkey and the Soviet Socialist Republics (USSR) deploying nuclear fuzes to Cuba. This crisis faced the world with a threat of nuclear war, while both blocks faced serious threats for the first time in the Cold War Era. Although the actors of the crisis were the US and the USSR, Turkey would also be affected from this crisis. The fact that the US agreed to lift the Jupiter factions in Turkey in October 1962 in response to the Soviets' removal of the Cuban jurisdictions would make Turkey a part of this crisis. The Jupiter Missile Crisis, which has an important role in the history of Turkish-American relations, is a subject that needs to be approached in different dimensions. The studies conducted up to now, it is seen that the question of how the statesman handle the crisis, how the solution is produced and the two countries are considered in terms of their role in the history of diplomacy. It is also very important how the crisis is perceived by both sides of the public opinion. Because the crises sometimes can be perceived very differently in the public opinion. In this paper, we will focus on how the Jupiter Missile Crisis affects the relations between two countries. It will also be questioned whether the role of the press and its position in the crisis is an effect on Turkish-American relations. For this purpose, newspapers and magazines published in both countries and archival resources will also be used.