Sunum Araçların Kaybolması: Thomas Mann’ın Yusuf Ve Kardeşleri Romanı İle Rıchard Wagner’in Nibelung Yüzüğü Operası Üzerine Bir Karşılaştırma

Abstract

Thomas Thomas Mann’ın Edebiyat Tarihi’nde çok önemli bir yer tutan dört ciltlik Yusuf ve Kardeşleri romanı ile Richard Wagner’in Alman kültürü ve siyasetinde iz bırakan Nibelung Yüzüğü opera dörtlemesi arasında belirgin benzerlikler vardır. Her iki eserde de mitlerin mevcudiyeti en kuvvetli benzerlik olarak nitelendirilebilir. Mann, Hıristiyan mitlerini betimlerken Wagner Germen mitlerini canlandırmıştır. Bununla beraber mit olgusu her iki eser arasındaki en büyük farkı oluşturmaktadır. Bu mitolojik içerikleri, opera seyircilerinin ve roman okurlarının alımlamaları ciddi boyutta farklılık göstermektedir. O kadar ki, romanı operaya karşı sanatsal bir model olarak alımlamak mümkündür. Seyirciler sahne ve müziğin etkisiyle neredeyse trans haline geçip kendilerini mitlerin bir parçası gibi hissederken okurlar ancak belirli bir kültürel olgunluğa ulaştıkları zaman romandaki mitolojik olaylara eleştirisel yaklaşmaktadırlar. Bu bağlamda romanın sunum araçlarının Nibelung Yüzüğü ile ilişkilerinde büyük bir anlamı olduğu gözükmektedir. Bu makalede söz konusu alımlama farklılıklarından yola çıkarak Wagner’in sanat anlayışı temelinde, Mann’ın romanındaki mitolojik sahnelenmesi ele alınacaktır. Bunu gerçekleştirirken anlatımın ön koşullarının açıklandığı Yusuf ve Kardeşleri’nin ilk cildi araştırmanın temeli olarak kullanılacaktır. Çalışmamızdaki hipotez ise Yusuf ve Kardeşleri romanı ile Nibelung Yüzüğü operasındaki benzer anlatımların, sunum araçlarının ortadan kaybolmuş gibi gözükmesinin farklı sanat anlayışlarını ortaya koymasına rağmen sonuçta aynı fenomeni ortaya

Der Einfluss von Richard Wagners Operntetralogie Der Ring des Nibelungen auf Thomas Manns Romanzyklus Joseph und seine Brüder ist in der Forschung unbestritten. Zwischen beiden bestehen offenkundige Parallelen, von denen die wichtigste wohl die Inszenierung germanischer bzw. biblischer Mythen ist. Gleichwohl lässt sich der Joseph-Roman gerade in diesem Punkt als künstlerischer Gegenentwurf zu seiner Opernvorlage lesen; denn während ihr das Ziel zugrunde liegt, das Publikum in einen tranceähnlichen Zustand zu versetzen, in dem es den dargebotenen Mythos als den eigentlichen miterlebt, kann der Leser nur durch den kritischen Intellekt an der Mythos-Inszenierung des Textes teilhaben. In diesem Zusammenhang erscheint die Frage nach dem medialen Verhältnis, das der Roman zu seiner Vorlage aufweist, von zentraler Bedeutung. Im Nachfolgenden soll die Mythos-Inszenierung von Joseph und seine Brüder vor dem Hintergrund des Wagner’schen, Gesamtkunstwerks‘ in ihren spezifischen Funktionsweisen herausgearbeitet werden. Als Textgrundlage wird dabei der erste Teil des Romans dienen, wo seine erzähltechnischen Voraussetzungen explizit zur Sprache kommen. Die These lautet, dass Joseph und seine Brüder medial gesehen stark von seiner Relation zum Ring des Nibelungen bedingt ist und im Text daher ein Phänomen entsteht, das in ähnlicher Form auch in der Kunst Wagners auftritt: die Tendenz zur Auflösung des Medialen.