Kadı Burhaneddin’in İksîrü’s-Seâdât Adlı Eserinde İbadetlerin Sırları

Abstract

İksîrü’s-seâdât fî esrâri’l-İbâdât Müslüman Türk tarihinin önemli isimlerinden âlim, mutasavvıf, şair, kadı ve hükümdar olan Burhaneddin Ahmed es-Sivasî tarafından h.798/m.1396 yılında Sivas’ta yazılmıştır. Bu eserde varlık tasavvuru hakkında birbirini tamamlayan üç mukaddimenin ardından ibadetlerin sırları açıklanmaktadır. Müellif ibadetlerin sırlarının insan zihninde anlamlı bir bütünlüğe kavuşması için, ilk önce varlık, varlığın mahiyeti ve hikmetini ele almış, daha sonra ayet ve hadislerden de istifade ederek ibadetlerin sırlarını açıklamıştır. Kadı Burhaneddin, ibadetlerin insana yönelik hikmetlerini itidal kavramını merkeze alarak izah etmektedir. Ona göre insanı itidalden sapmalara karşı koruyacak en önemli vesile ibadettir. Dinî emirlerin neden ve niçin vaz’ edildiğini ortaya koymak önemli bir ilmî faaliyettir. Bu faaliyet, bütün dinî hükümleri kapsayacak kadar geniştir. Dinin emirlerindeki hikmetler, güzellikler, maslahatlar ve faydalar bu ilim sayesinde bilinir. Çalışmamızın temel referansı olan bu eser dinî emir ve yasakların hikmetini açıklayan hikmetü’t-teşrî’ ilminin sahası içine dâhil edilebilir. Ortaya konulan bazı izahların tecellî ve zuhur nazariyesi göz önünde bulundurularak değerlendirilmesi gerekir.

İksîrü’s-seâdât fî esrâri’l-İbâdât was written by Burhaneddin Ahmed es-Sivasî who is one of the most important figures of Turkish Islamic history and a scholar, sufi, poet, judge and ruler on the year h.798/m.1396 in Sivas. In this book, mysteries of the worship are explained after three complementary introductory chapters regarding the conception of being. The author first deals with the being, its nature and its reason in order to clarify the mysteries of the worship in human mind with a meaningful framework. Then he explains the mysteries of worship by means of verses from the Quran and hadiths. Kadı Burhaneddin interprets the real meanings of worship for human being with the concept of poise. He thinks that worship is the most important means that secure human being against deviations from poise. Putting forward why the religious orders are imposed is a scholarly activity and thisactivity is broad enough as comprising all religious decrees. Wisdoms, beauties, benefits and utilities within religious orders are known through this activity. This book which is the basic reference of our paper can be included within the scope of the science of hikmetü’t-teşrî (reason of legislation) that explains the causes behind the orders and prohibitions of the religion. Some explanations put forward here should be evaluated having regard to theories of appearance and manifestation.