Kadı Abdülcebbar’ın Sâbiîliğe Tevhid Eksenli Yönelttiği Eleştiriler

Abstract

Bu makalede Mutezile mezhebinin önemli isimlerinden Kadı Abdülcebbar’ın tevhîd inancı merkezli Sabîiliğe yöneltmiş olduğu eleştirileri ele alınmaktadır. Kelam âlimleri tevhîd ilkesini Kur’an merkezli tespit ettikleri gibi, aynı zamanda karşılaşılan yeni dinî akımlara karşı bunu ispat etmeye, savunmaya ve bu inanç ilkesine ters buldukları akımları da eleştiriye tabi tutmaya gayret göstermişlerdir. Kadı Abdülcebbar’ın görüşleri de tevhîd eksenli gelişen bu tartışmalar içerisinde önemli bir yer teşkil etmektedir. Kadı Abdülcebbar Sabiîliğin inanç esaslarını ele almış, çeşitli yönlerden tenkit etmiştir. Temel olarak vurguladığı nokta cisimlerin kadim olamayacağı gibi kadim bir varlığın da hâdislik emerasi taşıyamayacağıdır. Genel anlamda cisimlere kadimlik izafe edilmesi noktasında tevhîd ilkesinden sapmalar başlamaktadır.

This study focuses on Qadi ‘Abd Al-Jabbar’s tawheed-centered criticism of Sabians. Qadi ‘Abd Al-Jabbar is an important thinker of Mu’tazilah. Scholars of Ilm al-Kalam defined the principle of the tawheed according to Qur’an, they strived to defend this principle against new theological movements and criticize ideas that are against the principle of the tawheed. Qadi ‘Abd Al-Jabbar’s position was very important during these negotiations about the tawheed. He focused on Sabians. He used to emphasize that objects cannot be eternal and an eternal being cannot have a sign of being created. Deviations from the tawheed principle generally start with attributing eternity to the materials.