AN IMPROVISED EXAMPLE IN TRADITIONAL TURKISH THEATRE: ORTAOYUNU

Abstract

Geleneksel Türk tiyatrosunun temel yapı taşlarından biri olan Ortaoyunu, metne bağlı olmadan doğaçlama olarak, seyircilerin çevrelediği palanga ya da meydan adı verilen dairesel ya da elips uzamlarda oynanan, içinde müzik, dans ve şarkıların da yer aldığı bir oyundur. Özellikle 1860’lı yıllarda İstanbul’da yazın açık, kışın ise kapalı uzamlarda büyük ilgi görür. Oyunlarda dekor olarak “yenidünya” adı verilen bir paravan ve “dükkân” adı verilen iki katlı bir kafes kullanılır. Başkişiler Kavuklu ve Pişekâr’dır. Her oyun, Osmanlı İmparatorluğu’ndaki çok kültürlü dokuyu yansıtır. Farklı meslek, yöre, kültür ve uluslara mensup kişilerin özellikleri ön plana çıkar. Kostümler ise kişilerin ait olduğu toplumsal sınıflar ve kişilikleri hakkında çok şey söyler. Oyunlar kendine özgü yapılarıyla giriş, muhavere, fasıl ve sonuç bölümlerinden oluşur. Gülme ögesi ise dil kazası ve yanlışları üzerinde yoğunlaşır. Kesin biçimini ve adını XIX. yüzyılda alan Ortaoyunu, “açık biçimli”, “göstermeci” bir komedi türüdür. Biz bu derleme çalışmasında, ortaoyununu yapısal, anlamsal ve izleksel bağlamda, genel kurucu öğeleriyle tanıtmayı amaçlıyoruz.

Ortaoyunu is one of the main elements of the traditional Turkish theatre, which contains improvisation, music, dances, and songs performed in a circular or ellipse ground surrounded by the audience. Especially in 1860s in İstanbul, it received great attention, as it was performed in open air in summers and close in winters. A folding screen which is called “yenidünya”, and a two-layered cage called “dükkan” were used as décors. The leading characters are Kavuklu and Pişekâr. Each play reflects the multicultural pattern of the Ottoman Empire. The characteristics of the individuals coming from different occupations, environments, cultures, and nations are represented. Costumes reveal the social classes and characteristics of the individuals. Plays are divided into prologue, conversation, act, and resolution. Laughter concentrates on tongue slips and errors. Ortaoyunu, which is established completely in the 19th century, is an “open” and “exhibitive” type of comedy. Our aim in this paper is to introduce ortaoyunu with its structural, thematic, and semantic elements.