EDMOND CARY’NİN YAZINSAL ÇEVİRİ YÖNTEMİNİN TEMEL ÖZELLİKLERİ: TİYATRO ÇEVİRİSİ ÖRNEĞİ

Abstract

Yazınsal bir tür olan tiyatronun çeviribilim alanında önemli bir payı vardır. Özellikle sahnelenmek için kaleme alınan bu tür, içerisinde görselişitsel unsurların yanı sıra toplumla karşılıklı bir ilişki içerisinde olma ve didaktik niteliklerinden dolayı kültürel söylemleri de yoğun bir şekilde barındırır. Bundan dolayı çevirmen, çeviri eylemi süresince birtakım sorunlarla karşılaşır çünkü kaynak metnin vermek istediği iletiyi erek metinde aynı olmasa da yakın biçemle, yine aynı veya en yakın etkiyi uyandırarak verebilmelidir. İki farklı kültür arasında bir köprü kurma durumu söz konusu olduğu için bu durum çevirmen açısından bir sorunsala dönüşür. Bu konuyla ilgili çeviribilim alanının önemli isimlerinden biri olan E. Cary yazınsal çeviri alanında var olan değişik kuramsal yaklaşımlar arasında kendine özgü bir dizi tanımlamalarla karşımıza çıkmaktadır. Her yazınsal türün kendine has çeviri yöntemi olması gerektiğini savunan Cary, çeviri (la traduction) ve uyarlama (l’adaptation) arasındaki ince çizgiyi vurgulayarak her yazınsal metin türü için izlenmesi gereken farklı çeviri süreçleri önerir. Bu çalışmada bir yandan E. Cary’nin yazınsal çeviri bağlamında önerdiği çeviri yaklaşımının genel çizgilerini anımsattıktan sonra, çalışmamızın sınırlarını daraltarak, yine E. Cary’nin bir tiyatro metninin nasıl çevrilmesi gerektiği konusundaki önerilerine uygun bir biçimde 18. yüzyılın önemli tiyatro eserlerinden Turcaret (Lesage), Figaro’nun Düğünü (Beaumarchais) ve Sahte Sırdaşlar (Mariveaux) eserlerinin Türkçeye yapılan çevirileri üzerinde inceleme ve karşılaştırma yapmaya, öneriler sunmaya çalışacağız.

As a literary genre, theatre and its translation has an important role in translation studies. The texts of theatre are written to be staged and they have especially the audio-visual elements as well as social and cultural discourses. These texts have also a didactic mission. Therefore, translators face with some translating problems because they should transfer the same message of the source text to the target text with same style and same effect as far as possible. Because, a translator should constitute a bridge between two cultures and this process of translation become a problematic for him or her. E. Cary, who is an important theorist in the field of translation studies, proposes some special definitions and approaches about translation of the literary genres. Cary claims that we should follow a different method of translation for all literary genres and he emphasizes the slight border between translation and adaptation. In this study, we will mention the general frame of E. Cary’s translation approach about the texts of theatre, and then we will try to show Cary’s translation process on translations from Turkish into French of the 18th century’s important literary works as Turcaret (Lesage), Le marriage de Figaro (Beaumarchais) and Les Fausses Confidences (Mariveaux). On the other hand, we will try to make an analysis of translation and make some propositions about these different translations.