II. MEŞRUTİYET’TEN HARF DEVRİMİ’NE KADAR OSMANLICAYA YAPILAN ROMAN ÇEVİRİLERİNİN SÜREÇ ÖNCESİ NORMLAR BAĞLAMINDA İRDELENMESİ

Abstract

Kurmaca bir tür olan roman, ilk defa Tanzimat Dönemi’nde yapılan çeviriler yoluyla Türk edebiyatına kazandırılmıştır. Osmanlı toplumunda kısa sürede çok rağbet gören bu türün polisiye roman, macera romanı, tarihi roman gibi alt türlerinde Tanzimat’tan başlayarak Harf Devrimi’ne kadar Batı dillerinden Osmanlı Türkçesine yüzlerce çeviri yapılmıştır. Bu makalede amaç, sözü edilen bu roman çevirilerinden II. Meşrutiyet’ten (1908) Harf Devrimi’ne (1928) kadar olanları çeviri tarihimize ışık tutmak üzere ön söz, son söz ve kitap kapaklarında yer alan bilgiler tanıklığında, çeviribilim açısından irdelemektir. Makalenin temel inceleme nesnesini oluşturmak amacıyla bahsi geçen dönemde yapılan roman çevirileri incelenerek ön söz ve son sözlü olanlar belirlenecektir. Çeviri eserlerin başında ve sonunda yer alan metinler ile çeviri roman kapaklarında yer alan bilgiler, ön söz ve son sözler olarak değerlendirilecek olup bu bilgilendirici mahiyetteki metinlerin çeviriyazısı yapılacak ve yeri geldikçe diliçi çeviri ile alıntılar verilecektir. Makaleye kuramsal çerçeve olarak İsrailli bir çeviribilim kuramcısı olan Gideon Toury’nin ‘süreç öncesi çeviri normları’ esas alınacaktır. Toury’nin betimleyicilik üzerine temellenen ‘erek-odaklı kuramı’ çerçevesinde adı geçen normlar iki ana başlık altında ele alınmaktadır: ‘çeviri politikası’ ve çevirinin doğrudanlığı’. Makalede, ön söz ve son sözlerden hareketle, çevirmenlerin eser/yazar seçimini belirleyen etkenler ve çeviri yapılan dilin asıl kaynak dil mi, ara dil çevirisi mi olduğu konusu, ‘süreç öncesi çeviri normları’ bağlamında irdelenip söz konusu döneme ait çeviri politikaları tespit edilmeye çalışılacaktır.

Novel is a fictional literary genre that was introduced into the Turkish literature through translation during the Tanzimat Period for the first time. Since this genre was widely popular in Ottoman society, hundreds of novels were translated into Ottoman Turkish from Western languages, beginning with the Tanzimat Period until the Language Reform. This paper aims to analyse translations of these novels produced during the time between the Second Constitutional Period and the Language Reform in the light of the information presented in prefaces,epilogues and book covers of these translations, within the framework of translation studies. In order to gather research data, novels translated during the mentioned period will be examined to detect the ones with prefaces and epilogues. Texts presented at the beginning and the end of translated works, which are intended to be informative and considered as prefaces and epilogues in this paper, will be transcribed and quotes from these texts will be presented through intralingual translation as necessary. Theoretical framework of this paper is based on the Israeli translation scholar Gideon Toury’s concept of “preliminary norms”. Based on prefaces and epilogues, it is aimed to identify translation policies of the mentioned period by examining these two issues: factors that define how translators choose source texts/writers, and whether target texts are translated from original source language or interlanguage.