Kentleşme Bağlamında Sokak Hayvanlarının Değişen Statüsü

Abstract

Bu çalışmanın amacı Türkiye ve gelişmiş ülkelerde sokak hayvanlarının kentleşme bağlamında değişen statüsünün incelenmesidir. Tarihsel süreç içinde bakıldığında insan ve hayvan arasındaki ilişkiyi belirleyen en önemli dönüm noktaları olarak Neolitik devirde bazı hayvan türlerinin evcilleştirilmesi ve sanayi devrimi sonrasında başlayan kentleşme ile modern kentlerin kuruluşu gösterilebilir. Hayvanın evcilleştirilmesi hayvanı insana bağımlı hale getirmiş ve hayvan insan tarafından insan yerleşimlerine sokulmuştur. Sanayi Devrimi sonrasında ortaya çıkan kentleşme ise, bazı vahşi hayvan türlerinin yok olmasına neden olduğu gibi aynı zamanda sokak hayvanlarının yaşamlarını sürdürebilecekleri alanların yok edilmesine ve hayvanların kentlerden dışlanmasına neden olmuştur. Batı toplumuna bakıldığında 18. yüzyıldan başlayarak özellikle 19. yüzyılda sağlık ve hijyen konusunda tehdit oluşturduğu anlayışı ile sokak hayvanlarının varlığı kentlerden genel olarak öldürülmeleri yoluyla yok edilmiştir. Türk toplumunda ise genel olarak 19. yüzyıla kadar sokak hayvanları kentin bir sakini olarak kabul edilmiştir. Ancak 19. yüzyılla birlikte kentleşmenin, Batı ile temasların artmaya ve geleneksel mahalle dokusunun bozulmaya başlaması ile sokak hayvanları ile kurulan ilişkiler değişmiş, sokak hayvanları kentte fazlalık durumuna gelmiştir. Bu nedenlerle 19. yüzyıldan itibaren 20. yüzyılın sonlarına kadar başta köpekler olmak üzere sokak hayvanlarının öncelikle İstanbul olmak üzere kentlerden silinmesi için öldürülmeleri yoluyla müdahaleler yapılmıştır. Günümüzde de hâlâ sokak hayvanları modern kentlerde tehdit olarak görülmekte bu doğrultuda alenen öldürülmeseler de toplanmakta, kent dışına atılmakta ya da çok sağlıksız koşullarda barınaklara hapsedilmektedirler. Çalışma literatür araştırmasına dayanmaktadır. Çalışmanın amacı doğrultusunda konu ile ilgili daha önce yapılmış akademik çalışmalar, basın haberleri, hukuki mevzuat, sokak hayvanlarına yardım amaçlı kuruluşların internet sayfaları ve konu ile ilgili yayınlanmış eserler taranarak incelenmiş, elde edilen veriler doğrultusunda sokak hayvanlarının değişen statüsü kentleşme bağlamında belirlenmeye çalışılmıştır.