Tekrarlamalı fenotipik seleksiyon yöntemi ile yüksek ot verimine sahip yıllık çim (Lolium multiflorum Lam.) çeşitlerinin geliştirilmesi

Abstract

Bu çalışmanın amacı Tekirdağ koşullarında yüksek ot verimine sahip yerli yıllık çim (Lolium multiflorum Lam.) çeşit ve adaylarının geliştirilmesidir. Çalışmada bitki materyali olarak uluslararası gen bankalarından temin edilmiş olan 217 adet yıllık çim (L. multiflorum Lam.) aksesyonu kullanılmıştır. Çalışmanın ilk yılı gözlem bahçesi kurulmuş ve yıl boyunca yapılan gözlemlere dayanarak farklı karakterler bakımından üstün performansa sahip toplamda 68 tek bitki seçilmiştir. Seçilen bitkiler özelliklerine göre ayrılarak A, B ve C isimli 3 farklı ebeveyn grubu oluşturulmuştur. Ebeveyn olarak seçilmiş olan bitkilerin yapılan ploidi analizleri sonucu 6'sı hariç tamamının tetraploid olduğu belirlenmiştir. Ploidi düzeyi diploid olarak belirlenen ebeveynler çalışma dışında bırakılmıştır. Her grup içerisinde yer alan ebeveynlerin birbirlerinden ayrı olacak şekilde izole şartlarda tozlanmaları (çoklu melezleme) sağlanmıştır. Tohum hasadı her grup içerisindeki ebeveynlerden ayrı ayrı yapılmıştır. Çalışmanın ikinci yılı her grup için döl kontrolü denemesi kurulmuş ve her grup içerisindeki en iyi ilk 10 ebeveyn gözleme dayalı olarak belirlenmiştir. Döl kontrolü denemesinin her tekrarlamasından seçilen ebeveynlere ait en iyi döl (genotip) seçilmiş (10 x 3=30 adet) ve izole şartlarda kendi aralarında tozlanmaları ile ikinci çoklu melezlemeler yapılmıştır. Tohum hasadı önceki yılda olduğu gibi yine her genotipten ayrı ayrı yapılmış ve eşit miktarlarda karıştırılarak A, B ve C isimleri ile 3 adet çeşit adayı (popülasyon) elde edilmiştir. Çalışmanın üçüncü yılı ön verim denemesi kurularak çeşit adayları standartlar (Daytona, Elif, Hellen ve Venüs) ile karşılaştırılmıştır. Çalışmadan elde edilen sonuçlara göre çeşit adayı C'nin en yüksek performansa sahip olduğu, ancak çeşit adayı B ve standartlardan Elif çeşidi ve ile aynı istatistik grubu içerisinde yer aldığı belirlenmiştir. Çalışmada elde edilen ve A olarak adlandırılmış olan 3. çeşit adayının performansı ise bazı standartlar ile benzer iken, bazı standartların ise gerisinde kalmıştır. Sonuç olarak çalışma kapmasında geliştirilen ve C adı verilmiş olan çeşit adayının en ümitvar olduğu belirlenmiştir. Bununla birlikte seleksiyon işlemlerinin birkaç defa daha tekrarlanması, çeşit adaylarının performanslarının yükselmesi ve daha stabil hale gelmeleri açısından yararlı olacaktır.

The objective of this study was to develop high yielding domestic annual ryegrass (Lolium multiflorum Lam.) cultivars compatible with conditions in Tekirdag region by using recurrent phenotypic selection method. Two hundreds and seventeen annual ryegrass (L. multiflorum Lam.) accessions obtained from gene banks were used as plant material in the study. In the first year of the study, the seeds of the accessions were germinated to establish a starting population. The plants in the starting population were observed during the growing season and 68 high performing plants for different characters were selected before the first and second cutting to use as parents in polycrosses. Three group of parents such as A, B, and C were obtained by separating the selected plants into 3 according to their characteristics. Based on the results of the ploidy analysis carried out on parent plants, except 6 all of them were tetraploid. Only tetraploid parents were used in polycrosses as the diploids were discarded before polycross. The seeds of each parent within each polycross harvested separatelly. In the second year of the study, a progeny test was carried out for each polycross to determine the best 10 parents. Total 30 (10 x 3) genotypes were selected in each experiment carried out to compare performance of progenies of parents by selecting best genotype of selected parents in each replication and those genotypes were used in the second year polycrosses. The seeds of each parents within each polycross were harvested separatelly and equal amount of seeds of each parents were mixed to form 3 populations named cultivar candidate A, B and C. In the third year of the study, a preliminary yield trial was established to compare the performance of the 3 cultivar candidates developed in the current study with standard cultivars (Daytona, Elif, Hellen and Venüs). Based on the the first year results of the yield trial, there were statistically important differences among cultivar candidates and standards for yield and some morphological characters. Cultivar cadidate C was the most promising population developped in the study as it had higher yield performance than standards although the differences were not statistically significant. Cultivar candidate B had smilar performance with higher performing standards while cultivar candidate A lagged behind some of the standards. However, the selections must be repeated at least a few more cycle to increase the stability and performance of the cultivar candidates.