Pamuklu örme kumaşlara doğal boyalarla boyama yoluyla tek adımda renk, uv koruyuculuk ve antibakteriyellik kazandırılması

Abstract

Sentetik boyaların üretiminde kullanılan bazı kimyasal bileşiklerin kanserojen, mutajen ve alerjik olduğu saptanmış olduğundan, günümüzde “çevre-dostu tekstiller” konsepti giderek artan bir öneme kazanmaktadır. Toksik olmayan, kolay ve güvenli bir şekilde elde edilebilen doğal boyaların bu bağlamda sentetik boyalara karşı iyi bir alternatif olabileceği söylenebilir. Bu tez projesi kapsamında öncelikle 40 farklı bitki ile pamuklu kumaşlar mordansız olarak boyanmış ve mordan kullanılmadan da yeterli haslık eldesi sağlayan bitkiler tespit edilmiştir. Bitkilerdeki renk veren etken maddelerin kimyasal yapıları incelendiğinde aslında bazı doğal boyaların mordan kullanılmadan da liflere sağlam bir şekilde bağlanabileceği anlaşılmaktadır. Ayrıca çevre açısından sakınca yaratmayan potasyum alüminyum sülfatın mordan olarak kullanılması durumunda elde edilecek renk ve haslıkların nasıl değiştiği de incelenmiştir. Bunun ötesinde son yıllarda üzerinde çalışılan bir konu olan tanen esaslı bitkilerin biyomordan olarak kullanımı da bu tez kapsamında denenmiştir. Öte yandan doğal boyaların yün lifleri üzerinde oldukça iyi sonuçlar verdiği dikkate alınarak pamuk liflerine bir ön işlem uygulanarak liflere katyonik gruplar kazandırılabilirse liflerin birçok doğal boyayla boyanabilirliğinin geliştirilebileceği düşünülmüştür. Bu amaçla tez kapsamında pamuk liflerine kitosan ile ön işlem uygulanarak, liflerin katyonikleştirilmesi ve doğal boyalarla boyanabilirliğinin geliştirilmesi de araştırılmıştır. Son olarak bazı bitkilerin pamuklu kumaşlara UV koruyuculuk ve antibakteriyellik gibi ek fonksiyonellikler kazandırıp kazandırmadığı incelenmiştir.

As the certain chemical compounds used in synthetic dyes have been found to be carcinogenic, mutagenic and allergic, the concept of “eco-friendly textiles” is gaining momentum in the present area of ecological concern. Within this context, it can be said that natural dyes, which are non-toxic and can be obtained easily and safely, are a good alternative to synthetic dyes. In the content of this thesis, primarily, cotton fabrics were dyed without mordant with 40 different plants and plants that maintain sufficient fastness without the use of mordant were determined. When the chemical structure of active substances providing color in the plants is observed, actually, it is understood that some natural dyes could bind to the fibers strongly without the use of mordant. In addition, it was investigated that how the color and fastness will be changed in case of ecologically convenient potassium aluminum sulfate usage as a mordant. Furthermore, the use of tannin based plants as biomordant, which is an issue to be worked on in recent years, was also tried. Besides, by taking into the consideration the fact that natural dyes give fairly good results on wool fibers, it was thought that dyeing possibilities of the fibers with many natural dyes could be improved if cationic groups were acquired to the fibers by carrying out a pre-treatment to the cotton fibers. For this aim, in the content of this thesis cationization of cotton fibers via applying pretreatment with chitosan and improvement of their dyeability with natural dyes were also searched. Lastly, it was investigated whether some plants bring some additional functionalities such as UV protecting and antibacterial property to the cotton fabrics or not.