SAKARYA İLİNDE BUĞDAYDA KAHVERENGİ PAS HASTALIĞININ YAYGINLIĞININ ve BAZI ÇEŞİT ve HATLARIN REAKSİYONLARININ BELİRLENMESİ

Abstract

Ekmeklik buğday ülkemizde tarımı yapılan en önemli tahıllardan biridir. Puccinia triticina tarafından oluşturulan kahverengi pas hastalığı iklim koşulları uygun olduğunda özellikle sahil kuşağında verimi kısıtlar ve önemli verim kayıplarına neden olur. Sakarya’da iklim koşulları hastalık gelişimine uygun olması nedeniyle hastalık her yıl yaygın olarak görülür. Hastalıkla mücadelede dayanıklı çeşitlerin geliştirilmesi en çok tercih edilen yöntemdir. Bu araştırmanın amacı Sakarya ilinde 2 yıl süre ile hastalığın yayılışını ve bazı çeşit ve hatların hastalığa karşı reaksiyonlarını belirlemek, iklim değerleri ile iliğkisini ortaya koymaktır. 2010 ve 2011 yıllarında yapılan surveyde Sakarya’da kahverengi pas hastalığının yaygınlığının %39 ve hastalık şiddetinin %12 olduğu belirlenmiştir. Islah çalışmalarında yer alan verim denemelerinde Karatopak ve Tahirova-2000 çeşitleri, 11-12, 17, 33-34, 40-41, 44 ve 46 numaralı hatlar hastalığa karşı dayanıklılık göstermişlerdir. Hassas çeşitlerden Beşköprü, Hanlı ve Y5 nolu hat (Pamukova-97*2/Catbird) hastalık oluşumunun başlangıcında yüksek derecede hastalanmışlardır. Haftalık ortalama sıcaklık ve nem (%) değerleri hatlardan okunan hastalık değerleri ile karşılaştırılarak hastalık şiddeti arasındaki korelasyon incelenmiş ve Sakarya ili için regresyon modelleri oluşturulmuştur. Hastalık şiddeti ile sıcaklık arasında pozitif, hastalık şiddeti ile nem arasında negatif bir ilişki olduğu görülmüştür. Yapılan istatistiksel analiz sonucunda ortalama ve minimum sıcaklık ile hastalık şiddeti arasındaki ilişki bazı çeşit ve hatlar için önemli bulunmuştur.

Wheat is one of the most important grains which are cultivated in Turkey. The leaf rust disease caused by Puccinia triticina restricts the yield of wheat and causes important yield losses especially along coastline when the climate conditions are suitable. The disease is very common in Sakarya province in every year because the climate conditions favour the disease development. The most preferred method for controlling the disease is to improve resistant genotypes. The purpose of this research was to determine the prevalence of the leaf rust of wheat, to detect the reactions of some cultivars and lines to the disease, and to find out the relationship between the disease and climate values in Sakarya province for two years. According to a survey carried out in 2010 and 2011, it was determined that the prevalence of leaf rust was 39% and the severity of the disease was 12% in Sakarya. Cvs. Karatopak, Tahirova-2000 and lines 11-12, 17, 33-34, 40-41, 44 ve 46 at the wheat improvement fields were determined as resistant to the disease. The sensitive cultivars Be?köprü, Hanlı and Line Y5 (Pamukova-97*2/Catbird) were highly infected by the pathogen in the beginning of the disease development. Correlations between climate and diseases severity using the mean of weekly temperature and humidity were evaluated and regression models were developed for Sakarya province. Leaf rust disease severity was positively correlated with temperature and was negatively correlated with humidity. The correlation between average and minimum temperature, and disease severity for some cultivars and lines were statistically significant.