Çerezlik Ayçiçeği (Helianthus annuus L.)'nde Sulama, Azot Dozu ve Bitki Sıklığının Verim ve Kalite Özellikleri Üzerine Etkileri

Abstract

Çerezlik ayçiçeği ülkemizde daha çok Orta ve Doğu Anadolu'da yetiştirilmekte olup son yıllarda ekim alanında ciddi artışlar görülmektedir. Bu araştırma Edirne şartlarında çerezlik ayçiçeğinde sulama (susuz S0, bir sulama S1, iki sulama S2), azot (N) dozları (0-5-10-15-20 kg/da) ve bitki sıklığının (4762- 3571-2857-2381 bitki/da) verim ve kalite özellikleri üzerine etkilerinin belirlenmesi amacıyla 2010 ve 2011 yıllarında yapılmıştır. Araştırma tesadüf blokları deneme deseninde "bölünen bölünmüş parseller" düzenlenmesine göre dört tekrarlamalı olarak kurulmuştur. Araştırma sonuçlarına göre, sulama sayısı arttıkça, fizyolojik olum süresi, bitki boyu, tabla çapı, bin tane ağırlığı, tane verimi, tane eni ve boyu artmış, yağ oranı azalmıştır. Dekara 15 kg azot uygulaması ile bin tane ağırlığı, tane eni ve boyu, 10 kg azot uygulamasında ise kabuk oranı en fazla olmuştur. İncelenen karakterlerden bitki boyu, tabla çapı ve tane verimi deneme yıllarında dekara 10 kg ve 15 kg azot dozlarına göre farklılık göstermiştir. Azot dozları arttıkça yağ oranında azalmalar belirlenmiş, en yüksek yağ oranı azot uygulanmayan konudan elde edilmiştir. Dekardaki bitki sayısı azaldıkça çiçeklenme ve fizyolojik olum süresi, tabla çapı, bin tane ağırlığı, kabuk oranı artarken, bitki boyu, tane verimi ve yağ oranında azalmalar belirlenmiştir. Araştırmada en yüksek etkiyi sulama uygulamaları göstermiş olup, S2 uygulamasında tane veriminde 2010 yılında % 25,2, 2011 yılında % 42,9, tane eninde 2010 yılında % 12,7, 2011 yılında % 23,7, tane boyunda 2010 yılında % 5,8 oranında, 2011 yılında % 12,6 oranında artış sağlanmıştır. Sonuç olarak, çerezlik ayçiçeği yetiştiriciliğinde üreticilerin, kuruyemiş firmalarının ve tüketicilerin istekleri dikkate alındığında, çerezlik ayçiçeği dekara 3571 bitki sıklığında ekilmeli, çiçeklenme döneminde iki defa sulama yapılmalı ve dekara 12-14 kg azot uygulanmalıdır.

Confectionary sunflower in Turkey is cultivated widely in Eastern and Central Anatolia and in recent years, a significant increase is observed in the production area. This study was conducted during 2010 and 2011 in Edirne to investigate the effects of irrigation (S0: no water, S1: irrigation at the start of flowering, S2: irrigation at the start and complation of flowering), nitrogen (N) levels (0, 50, 100, 150, 200 kg/ha) and plant populations (47620, 35710, 28570 ve 23810 plants/ha) on confectionary sunflower's yield, aspects of yield and quality characteristics. The study was set up in a Randomized Complete Block Design in splitsplit plots with 4 reps. According to the results of the study, as irrigation number increases, duration of physiological maturity, plant height, head diameter, thousand kernel weight (TKW), seed yield, grain width and length increase, but oil content decreases. N application of 150 kg/ha N gave the highest TKW, grain width and length, while 100 kg per hectare N application gave the highest shell ratio. Plant height, head diameter and grain yield varied with 100 kg and 150 kg per hectare nitrogen application for two years. As nitrogen level increases, oil content decreases and the highest oil content was obtained with no nitrogen application. As the plant population per hectare decreases, duration of flowering and physiological maturity, head diameter, TKW and shell ratio increase, but plant height, grain yield and oil content decrease. The highest effect in the study was obtained with irrigation applications. A 25,2% increase in grain yield in 2010 and 42,9 % in 2011; a 12,7 % increase in grain width in 2010 and 23,7 % in 2011; a 5,8 % increase in grain length in 2010 and 12,6 % in 2011, respectively were received in S2 application. As a result, when we consider the demands of producers, snack companies and consumers in confectionary sunflower cultivation, confectionary sunflower should be planted as 35710 plants/ha in density, irrigation should be done twice during flowering and 120-140 kg nitrogen per hectare should be applied.