İlk Dönem Eş'arî Kelâmında Müteşâbih Âyetlerin Te'vili Sorunu

Abstract

Eş'arî kelâmının kurucusu Ebü'l-Hasan el-Eş'arî olup ortaya koyduğu esaslar, İbn Fûrek ve el-Bâkıllânî ile yaklaşık bir asır sonrasında erken dönem olarak teşekkülünü tamamlamıştır. Bu minvalde Eş'arî ve ilk dönem ikinci kuşak talebeleri, nasların zahirine bağlı kalmışlardır. Özellikle kelâm tarihinde ayrışmalara sebep teşkil eden muteşâbih âyetler konusunda te'vil cihetine gitmemişlerdir. Bu dönem Eş'arî âlimler, Allah'ın sıfatları ve özellikle haberî sıfatlar hususunda âyetleri te'vil etmekten sakınmışlardır. Onlar, sadece lügat olarak bu sıfatları anlamaya çalışmış, bunların mahiyetleri hakkında sessiz kalmışlardır. Yine Kelâm tarihinde önemli bir tartışma olan kelâmullah'ın yaratılmışlığı ve Allah'ın görülmesi meselelerinde Mu'tezile'nin aksi olarak; âyet ve sünnetten deliller sunarak Kur'ân'ın mahlûk olmadığını ve onun kadîm bir kelâm olduğunu, yine rü'yetullah konusunda Allah'ın kıyamette görüleceğini söylemişlerdir. Sonuç olarak ilk dönem Eş'arîlik'te, Mu'tezile'nin akılcı yöntemle nasları te'vil etmesine tepkisel bir yaklaşımın olduğu açıkça görülür. Erken dönem Eş'arî kelâmında, müteşâbih âyetlerin te'vilinde lugavî anlamın dışına çıkılmamasına ve nassın zahirine bağlı olarak selef çizgisinde konuların anlaşılması ve yorumlanmasına önem verilmiştir.

The principles of Ash'ari kalam, whose founder is Abu'l-Hasan alAsh'ari, completed their first period after one century with İbn Furak and al-Bakıllani. In this period, Ash'ari and his second-generation students adhered to the apparent meaning of the verses. In particular, they did not choose to explain the metaphorical meanings of the expressions of the Qur'an which caused separations in the history of Belief. In this period, Ash'ari scholars avoided to explain the verses regarding the attributes of Allah. They only tried to understand the attributes literally and kept silent about the essence of the attributes. Regarding the controversial issues in kalam history which are the creation of kelamullah and seeing Allah, in contrast to Mu'tazila belief, they asserted by adducing from Qur'an and Sunnah that Qur'an is not a creature, but an eternal Kalam and Allah can be seen in Heaven. In conclusion, in the first period of Ash'ari kalam, it was clearly seen a reactional approach to Mu'tazila's rational method to explain verses. In the first period of Ash'ari kalam, importance was attached to the fact that literal meaning should be used in the explanation of Mutashabih verses and salaf belief issues should be explained and interpreted by adhering to the apparent meaning of the verses.