Türkiye İnşaat Sanayii Çalışma Standartlarının Sektörel Gelişim Üzerinden Değerlendirilmesi

Abstract

Türkiye inşaat sektörü 2000’li yıllardan itibaren hızlı bir gelişim göstermiştir. Sektör Türkiye’de istihdam, sanayileşme ve ekonomik büyümeye katkılarına karşın, ağır çalışma koşulları ve yüksek oranlara varan iş kazaları nedeniyle eleştiri konusu olmaktadır. İnşaat sanayii genel olarak GSYİH’den daha hızlı büyümekte, kriz yıllarında da daha fazla daralmaktadır. Söz konusu dalgalanmalar inşaat sektörünü daha istikrarsız kılarken, çalışanlarını da inşaat faaliyetlerindeki daralma dönemlerinde genel ekonomik gidişata nazaran daha olumsuz etkilemektedir. Çalışma koşullarının iyileştirilmesi küçük ve orta ölçekli firmaların, taşeron hizmeti verenlerin ve müteahhitlik hizmetlerinin ağırlıklı olduğu bir sektörel yapıda öncelik kazanmamakta; aksine mevcut yapı birçok açıdan çalışma koşulları ile iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin durumu olumsuz etkilemektedir. İnşaat sektörünün büyümesiyle birlikte istihdam oranları artarken aynı zamanda iş kazaları, meslek hastalıkları, sürekli iş göremezlik ve ölüm oranları da artmaktadır. İnşaat işçilerinin meslekten duydukları tatminsizlik ve mesleğin düşük prestijli bir iş olarak görülmesi, sektör genelinde yüksek bir emek devir hızına yol açmaktadır. İnşaat kesimindeki yaygın mevsimlik çalışma ile yerli ve yabancı göçmen işçi istihdamı, çalışma standartlarını daha da aşağı çekmektedir. Sektörün kalkınmaya katkısını sürdürülebilir bir şekilde yerine getirmesi ve daha önemlisi insana yakışır bir iş alanına dönüşebilmesi, daha güvenceli ve güvenli bir çalışma ortamını gerektirmektedir. İşgücünün eğitim, iş ve sosyal güvence olanaklarından yoksun kaldığı koşullarda, inşaat sektörü düşük beceri-düşük verimlilik sarmalından çıkamamakta; yüksek-katma değerli üretime dayalı, sürdürülebilir bir büyüme çizgisine geçememektedir. Mevcut çalışma koşulları kurumsal bir yeniden yapılanma ile belirli standartlara yükseltilmeden, sektör krizler karşısında yüksek hassasiyet göstermeye devam edecektir. Bu makale, Türkiye inşaat sektöründe mevcut çalışma standartlarına ilişkin sorunları tespit ederek, çözüme yönelik politika önerileri getirmeyi amaçlamaktadır. Bu kapsamda, literatür taramasından elde edilen bulgular ışığında, sektör ve firma düzeylerindeki ikincil verinin betimsel analizi yapılarak, inşaat sanayii ve emek standartlarına dair genel bir değerlendirme yapılmıştır. Analizlerde T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı, TÜİK, TCMB ve SGK’nin 2000’li yıllardan günümüze mevcut verileri kullanılmıştır. Tespit edilen bulgular temelinde, inşaat çalışanlarının sağlık, nitelik ve tatminlerinin arttırılması ve sektörde sürdürülebilir bir büyüme patikasına geçilebilmesi için çalışma standartlarının iyileştirilmesine yönelik politika önerileri geliştirilmiştir.

The Turkish construction industry has achieved rapid growth since the 2000s. The sector plays a significant role for the national economy due to its contribution to job creation, industrialization and economic growth. However, the sector has been widely criticized because of heavy work conditions and high rates of work accidents. The construction industry generally grows faster than GDP in expansion periods and shrinks more during the crisis years. While these fluctuations make the construction industry more unstable, they also affect its employees more negatively than the general economic course during recessions in construction activities. Improving work conditions do not gain priority in a sectoral structure where small and medium-sized companies, subcontractors and contracting services are predominant. On the contrary, the existing structure negatively affects the work conditions and occupational health and safety in many respects. With the growth of the construction sector, while employment rates increase, the rates of occupational accidents, occupational diseases, permanent incapacity and death also go up. Dissatisfaction of the construction workers with the profession and the low prestige attributed to this line of work lead to high labor turnover rates across the sector. The widespread seasonal work in the construction sector as well as the employment of domestic and foreign migrant workers further lower down the labor standards. To fulfil its role in the development of Turkey sustainably and more importantly, to become a decent work area that values human rights, the construction industry needs to provide a more secure and safer work environment. Given the job and social insecurities and the low education of the workforce in general, the sector becomes trapped in a vicious cycle of low skill-low productivity, failing to initiate a sustainable growth pattern based on high value-added production. The sector will continue to show high sensitivity in the face of crises without raising the current work conditions to certain standards through an institutional restructuring. This study aims to identify problems regarding the existent work standards in the Turkish construction sector and to develop policy recommendations for improvement. To this end, in light of the findings obtained from the literature review, an overall assessment of the construction sector and the work conditions is made based on a descriptive analysis of secondary data at sector and firm levels that cover the post-2000 period. In the analysis, data from the Turkish Republic Presidency Strategy and Budget Directorate, TURKSTAT, CBRT and SGK are used. Policy recommendations for improving the workplace standards are developed to enhance the health, skill and job satisfaction of the workers and to achieve a sustainable growth path in the sector.