DOKUMA KUMAŞLARIN YAŞ İŞLEMLER SONRASI ÇEKME DAVRANIŞLARININ İNCELENMESİ

Abstract

Tekstil malzemeleri için yaş işlem ya da yıkama sonrası boyut değişimi problemi her zaman önemli ve üzerinde çalışılan bir konu olmuştur. Yeterli kalite bilincinin oluşmadığı dönemlerde bile; geniş aralıkta da olsa belirli toleranslar oluşmuştur. Son yıllarda artan küresel rekabet ve yüksek müşteri beklentileri doğrultusunda tekstil ürünlerinin boyutsal değişimi daha kritik ve önemli bir gereklilik haline gelmiştir. Tekstil malzemeleri terbiye, renklendirme ve bitim işlemleri sırasında genelde yaş süreçlerden geçerler. Uygulanacak işlemin süreç şartları ile kimyasal ve fiziki ortamı da çok büyük farklılıklar gösterir. Doğal olarak; kumaşların ısı ve nem etkisi altında boyutsal çekmesi pek çok faktöre bağlıdır. Dolayısıyla, herhangi bir malzeme için evrensel bir çekme göstergesinin tespit edilmesi oldukça zordur. Bu çalışmada, farklı yapılardaki dokuma kumaşlarda yaş işlem sonrası ortaya çıkan kumaş çekmeleri analitik bir yaklaşımla incelenmiştir. Yapılan çalışma sonucunda örgü cinsi ve atkı sıklığı parametrelerinin atkı ve çözgü yönündeki çekme davranışlarına etkisi olduğu görülmüştür. Ancak bu etki elyaf cinsi ve kumaşı oluşturan ipliklerin dokumada kazandığı kıvrım değerlerine göre değişiklik göstermektedir. Su tutuculuğu yüksek olan pamuk lifinde suyun lif içerisine difuzyonu ile enine kesit şişmesi sonucunda ortaya çıkan boyutsal kararsızlık, hidrofob ve yüksek sıcaklıkta ön fikse işlemi yapılmış poliester kumaşa göre daha fazladır. Yün lifinde higral genleşmenin boyutsal stabilite üzerine etkisi büyüktür. Yün kumaşlara ön işlem olarak uygulanan dekatür işlemi ile elde edilen fiksaj etkisi, daha sonraki yaş işlemlerde higral genleşme oranlarını ve dolayısıyla kumaşın çekme davranışını doğrudan etkilemektedir.

For textile materials, the problem of dimensional change after wet processing or washing has always been an important and overworked issue. Even during periods when adequate quality awareness does not occur; there are certain tolerances even in a wide range. In recent years, with increasing global competition and high customer expectations, the dimensional change of textile products has become a more critical and important requirement. Textile materials generally pass through wet processes during pre-treatment, coloring and finishing operations. The process conditions, chemical and physical medium of the process to be applied are varied. Consequently, the dimensional stability of the fabrics exposed to heat and humidity depends on many factors. Therefore, it is quite difficult to determine universal contraction values for any material. In this study, the contraction behaviour of woven fabrics in different structures, after wet processing are invetigated with an analytical approach. It is observed that the weave type and weft density parameters affect the contraction behavior in weft and warp direction. However, this effect varies according to the fiber type and the crimp values of the yarns forming the fabric. The dimensional instability resulting from the swelling of the cross-section through the diffusion of water into the fiber is greater in case of the water-retaining cotton in comparison with that of the hydrophobic and high temperature pre-treated polyester fabric. The effect of hygral expansion in wool fiber stability is great. The fixation effect obtained by decatizing applied to wool fabrics as a pretreatment directly affects the hygral expansion rates and hence the dimensional stability behavior of the fabric in subsequent wet processes.