ABDÜLGANÎ en-NABLUSÎ'NİN ZİMMÎLERİN MÂLÎ YÜKÜMLÜLÜKLERİNE DAİR FETVASI: TAHKİK VE TAHLİL

Abstract

Bu çalışmanın konusunu birçok ilimde olduğu gibi fıkıhta da derin vukufiyetesahip bir âlim olan Abdülganî en-Nablusî’nin (v. 1143/1731) zimmîlerin cizyeharicinde mükellef kılındıkları vergi ve ödemelere dair bir fetvası teşkiletmektedir. Sözkonusu fetva çeşitli yazma eser kütüphanelerinde bulunanyazma nüshalarda yer almaktadır.Nablûsî bu fetvâyı, Kudüs’te yaşayan bazı müslümanların sorusu üzerine 1114(1702) senesinde vermiştir. Sorunun sahipleri, Nablusî’ye Kudüs’te ikamet edenzimmîlerin, bazı müslümanlara, belli aralıklarla avâid adı altında aynî ya da nakdîödemeler yaptıklarını ifade ederek, bu nakit ve eşyaları almanın müslümanlariçin helal olup olmadığını sormuşlardır. Ayrıca Nablusî’den, kadının, bu konuda,avâidi alan kimselerin varislerini değil de başkalarını hak sahibi kılmasalahiyetinin bulunup bulunmadığı hususunu da cevaplamasını istemişlerdir.Nablusî’nin yaşadığı zaman dilimi devrin hâkim devleti Osmanlı Devleti’ndedengelerin bozulduğu, buna bağlı olarak haksız uygulamaların arttığı dönemetekabül etmektedir. Bu durum vergi sisteminde de tezahür etmiş, bu dönemdetebea kanunsuz olarak fazladan birçok vergi ve ödemelerle yükümlü kılınmıştır.Avâidi de bu kapsamda gören Nablusî, zimmîlerin cizye verdikten sonraibadetler dışında müslümanların sahip oldukları hak ve mükellefiyetlerin aynınasahip olacaklarını, ilave bir ödemeyle yükümlü tutulamayacaklarını ifade etmiş,ayrıca tebeaya yüklenen kanunsuz ödeme mükellefiyetlerinin tümüne karşıçıkmıştır. Nablusî meseleyi müdellel bir şekilde ele alırken, aynı zamandazimmîlere hak ve hukuk çerçevesinde nasıl muamele edilmesi gerektiğine dairkıymetli bilgiler de vermiştir.Makalede şer‘î vergiler haricindeki vergilere kayıt getirmek suretiyle cevaz veren fakihlerin görüşleri aktarılmış, dönemin Osmanlı Devleti’ndeki vergiuygulamaları hakkında bilgi verilmiş, Nablusî’nin verdiği fetvanın muhtevasıtanıtılarak tahlile tabi tutulmuştur. Son kısımda küçük bir risale hacminde olanfetvanın tahkikli neşri yer almıştır.

ABD al-GHANĪ al-NĀBLUSĪ'S FATWĀ REGARDING THE FINANCIAL OBLIGATION'S FOR DHIMMĪS (CRITICAL EDITION and ANALYSIS) Abd al-Ghanī al-Nāblusī (v. 1143/1731) is a scholar who has a deep grasp of fiqh as in many sciences. Among the works that have been transferred to the present day from this Islamic jurist who has the jurisprudence competence, there are also journals containing his fatwās. al-Nāblusī's fatwā, which constitutes the subject of this study, is included in the copies that are available in various manuscript libraries in written form. In this study, the critical edition of this fatwā with a small volume of treatises was also made.