Türkiye'de gıda enflasyonunu etkileyen faktörler

Abstract

Ülkemizde son dönemlerde gıda fiyat hareketleri tartışılan önemli konulardan biridir. Çünkü gıda ürünleri insan ihtiyaç hiyerarşisinde ilk sırada olması ve TÜFE içinde en fazla ağırlığa sahip alt gruptur. Bundan dolayı artan gıda fiyatları hane halklarının gelir ve refah düzeyini etkilemektedir. Ek olarak gıda fiyatları enflasyonun nedeni olarak görülmesi sonucunda enflasyonla mücadelede önem arz etmektedir. Sonuç olarak hem sosyal hem de ekonomik problem olan gıda enflasyonunu etkileyen faktörlerin neler olduğunun belirlenmesi önemlidir. Bu noktadan hareketle, bu tez çalışmasında Türkiye ekonomisi bağlamında gıda enflasyonunu etkileyen faktörlerin neler olduğu araştırılmıştır. Çalışmada ürün ve dış piyasa dengesi olmak üzere iki model kullanılmıştır. Analiz çalışmasında zaman aralığı olarak 2010:1-2019-12 kullanılmıştır. Nedensellik ilişkisinin araştırılmasında ürün piyasa dengesi için Toda Yamamoto testi kullanılırken, dış piyasa modeli için Granger testi kullanılmıştır. Uygulanan nedensellik testleri sonucunda gıda enflasyonu ile döviz kuru arasında çift yönlü ilişki bulunmuştur. Motorin fiyatlarından gıda enflasyonu doğru istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki vardır. Ek olarak gıda enflasyonundan gıda ithalatına doğru bir nedensellik ilişkisine rastlanmıştır. Kurulan modellerdeki eşbütünleşme ilişkisi Johansen ve ARDL Sınır testi yaklaşımlarıyla araştırılmıştır. Johansen eşbütünleşme testi sonucunda dış piyasa dengesi değişkenleri ile gıda enflasyonu arasında uzun dönemli bir denge ilişkisine ulaşılmıştır. Normalize edilmiş eş bütünleşme vektörü tahmin sonuçlarına göre uzun dönemde gıda ithalatı ve döviz kuru ile gıda enflasyonu arasında pozitif yönlü ve istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki olduğu belirlenmiştir. Sonuç olarak, girdi maliyetlerinin azaltılması, tarımsal üretimin desteklenmesi ve gelişmesine yönelik çalışmalar, ithalat bağımlılığının azaltılması, kooperatifleşme ve aracıların azaltılması gibi politikalar geliştirilmelidir.

Food price movements are one of the most discussed topics in our country recently. Because food products are the first in human need hierarch and the sub_group with the most heavuness in CPI. Therefore, rising food price affect the income distribution and welfare level of households. İn addition, it is important in terms of fighting inflation because it is seven as the determinant of inflation. As a result, it is important ti determine the factors affecting food inflation because food inflation iş botu a social and economic problem. On these pounts, it was investigated what are the factors affecting food inflation in the Turkish economy in this thesis study. İn the study,two models were used as agriculture and foreign market balance. The 2010:1-2019:12 period was used as the time inteeval in the analysis. Toda Yamamoto test was used for product market balance in the investigation of causality relationship, while Granger test was used for external market model. As a result of the causality tests applied, a two-way relationship between food inflation and the exchange rate was found. Food inflation from motorin prices has an accurate statistically significant relationship. In addition, a causality relationship has been found from food inflation to food imports. The relationship of cointegration in established models was investigated with Johansen and ARDL Boundary test approaches. As a result of the Johansen cointegration test, a long-term equilibrium relationship has been reached between foreign market balance variables and food inflation. According to the normalized cointegration vector estimation results, it has been determined that there is a positive and statistically significant relationship between food import and exchange rate and food inflation in the long run. As a result, policies such as reducing input costs, supporting and developing agricultural production, reducing import dependence, cooperativization and reducing intermediaries should be developed.