16. Yuzyıl Sonlarında Osmanlı Devletinde Merkez Taşra İlişkileri Ve Cirmen Örneği

Abstract

Osmanlı, XIII. yüzyılın sonlarında Anadolu Selçukluları ile Bizans sınırlan arasında kendisini gaza’ya adamış küçük bir uç beyliği olarak tarih sahnesine çıkmıştır. Bu gaza faaliyetlerinin merkezini Balkanlar oluşturmuştur. Osmanlı fetihlerinin Balkanlar’da hızla yayılmasıyla sancak denilen idari birimler oluşturulmuştur. Bu bağlamda, Rumeli’de Gelibolu ve Vize’den sonra Çirmen Sancağı kurulmuştur. Çirmen’in sancak merkezi olmasında Meriç Vadisi’ne hâkim ve Edirne’yi koruyacak stratejik bir konumda olması etkili olmuştur. Çirmen Sancağı, stratejik konumu sebebiyle Osmanlı’nın ilk askeri zümresini oluşturan yaya ve müsellem teşkilatının merkezlerinden biri olarak, askeri üs vazifesi gören bir uç sancağı olarak gelişmiştir. Bu özelliğini 16. Yüzyıl sonlarına kadar korumuştur.Bu çalışma ile Osmanlı Devletinin Balkanlar’daki fetihlerinde önemli bir üs görevi gören Çirmen Sancağının merkez ile olan ilişkileri ortaya konmaya çalışılacaktır. Bu bağlamda, Çirmen’e ait şu ana kadar tespit edilmiş yegâne şeriyye sicil defteri olan, 15. Numaralı Çirmen Şeriyye Sicil Defteri kullanılmıştır. Bu sicil defterinde yer alan ve merkezden gönderilen ferman ve berat belgeleri esas alınmıştır. Bu suretle, merkez ile taşra arasındaki bürokratik ilişkinin hangi yollarla sağlandığı ve merkez ile taşra arasındaki ilişkilerin hangi konular üzerinde yoğunlaştığı tespit edilerek, Çirmen örneği üzerinden, Osmanlı idare tarihi çalışmalarına mütevazı bir katkı sunulmak istenmektedir.

The Ottomans first appeared as a small frontier principality which dedicated itself to holy war for Islam between the border of Anatolian Seljuks and Byzantine in the late 13th century. These holy war activities centred in the Balkans. By spreading of the Ottoman conquests in the Balkans, administrative units called as Sancak (district) were constructed. Within this context, Sancak of Çirmen was generated in Rumelia after Gallipoli and Vize sancaks. That Çirmen possessed Meriç (Maritza) valley and that it had a strategic role to protect Edirne province became effective for being central Sancak of Çirmen. Because of its strategic position, it was developed as a frontier principality which worked as a military station becoming one of the centres of Yaya (pedestrian) and Müsellem (apodictic) corps, the first military corps of Ottoman. By this study, it will be endeavoured to reveal the relations of the Sancak of Çirmen, which had a significant impact being a military station in the conquests of the Ottomans in the Balkans with the central government. Within this context, Çirmen Court Record registration document numbered as 15, which is the unique identified Şeriyye register that belongs to Çirmen, was used in the study. It will be tried to make a small contribution to the studies about the history of Ottoman administration by way of Çirmen sample based on enactments and certificates sent by the centre and seen among these registration documents, and determining how the bureaucratic relationships were provided and on which subjects the relations were centred.