SYSTEM GOLDACH: ÜBER KOMMUNIKATION UND SCHEIN IN GOTTFRIED KELLERS KLEIDER MACHEN LEUTE

Abstract

In Gottfried Kellers Novelle Kleider machen Leute (1874) wird eine Gesellschaft im Umbruch dargestellt. Goldach, eine ebenso kleine wie reiche Stadt, befindet sich im Übergang von der Ständeordnung zur kapitalistisch geprägten Moderne. Die damit verbundenen sozialen Ungereimtheiten werden im Text mithilfe des Hochstaplermotivs in satirischer Weise vorgeführt. Es zeigt sich, dass die Goldacher mit den sozialgeschichtlichen Entwicklungen nicht Schritt gehalten haben und ihre Weltsicht im Grunde noch eine ständische ist. Deshalb gehen sie von Beginn an davon aus, dass der Protagonist, ein arbeitsloser, aber elegant gekleideter Schneidergeselle, ein Adeliger ist und hofieren ihn entsprechend. Die methodische Grundlage der Untersuchung bildet die Systemtheorie Niklas Luhmanns. Mit ihr lässt sich die genannte Umbruchsituation adäquat beschreiben und so eine neue Lesart des Textes entwickeln.

Alman edebiyatının önde gelen gerçekçi yazarları arasında yer alan Gottfried Keller’in (1819-1890) Kleider machen Leute (1874) adlı yapıtı, farklı sınıflara ayrılmış olan toplumların modern anamalcılığa geçiş sürecinde yaşadıkları üzerine kurgulanmıştır. Yapıtta iki arada bir derede kalmış iki toplumun çelişkileri ve zayıf noktaları, dolandırıcı örgesi kullanılarak eleştirel bir dille aktarılmıştır. Yazar, Seldwyla ve Goldach adında iki ayrı düşsel kent yaratarak, bu kentlerde yaşayan toplumlardaki sınıfsal kırılma ve ayrılmaları belli anlatı kişileri aracılığıyla ortaya koymuştur. Öykü başkişisi gerçekte, yoksul ve işsiz bir terzi çırağı iken varsıl bir dış görünüşü olması nedeniyle, Goldach toplumu tarafından kont gibi karşılanmıştır. Bu gülmeceli durum, sınıfsal ayrışmayı eleştirel açıdan gözler önüne seren çarpıcı bir örnekçedir. Öyle ki bu toplumlar içinde modern anamalcılığın baskın etkisi, kendisini nesneleşme süreciyle dışa vurmaktadır. Bu toplumsal yapı içinde, dış görünüm ve gösterişli nesnelere iye olma durumu bir varsıllık göstergesi ve saygınlığı hak eden bir konumdur. Biz bu çalışmamamızda, Kleider machen Leute adlı yapıtı toplumsal sistemin alt-parça sistemlerden ve iletişimden meydana geldiğini belirten Niklas Luhmann’ın sistem kuramı çerçevesinde çözümlemeyi erek ediniyoruz. Bu yaklaşım bizim, metne içkin olan toplumsal yapıdaki uyuşmazlıkları, daha tutarlı ve doğru biçimde anlamamıza ve açıklamamıza olanak vermektedir.

In Kleider machen Leute (1874), written by one of the leading realist German writers, Gottfried Keller (1819-1890), the transition phase of the socially stratified societies’ into modern capitalism is debated in a literary way. In this work, the contradictions and weaknesses of the societies that are stuck in a transitional phase are depicted in a satirical language by using the scoundrel motif. Besides, by creating two different fictional cities called Seldwyla and Goldach, the attention is drawn to the inevitable dependence of the people on the layers in the community. The main character, as an unemployed poor tailor apprentice with a rich appearance treated like an earl by the Goldach society, reveals the social stratification of the society in a critical perspective, due to the consideration that only someone from the upper classes can have a good appearance is still dominant in the society. In this regard, we have shaped our study by taking into consideration Niklas Luhmann’s works on social strata stating that the social system consists of subsystems and communication, and his system theory and the concepts based on this theory. The system theory has enabled us to see the societal discord revealed in the novella and helped us achieve a better reading by contributing a new dimension to the text.