Farklı sitoplazmik erkek kısır ve restorer hatlar arasındaki melezlemeler ile elde edilen ayçiçeği hibritlerinin agronomik olarak değerlendirilmesi

Abstract

Bu çalışmada; 2019 yılında farklı sitoplazmik ana ve restorer hatlar arasında yapılan melezlemeler ile elde edilen yağlık ayçiçeği hibritlerinden bölge koşullarında agronomik açıdan iyi performans gösterenleri belirlemek ve hibritlerle ilgili araştırma bulguları üzerinden üstün özellikte yeni hibritlerin elde edilmesinde kullanılabilecek ebeveynleri seçmek amaçlanmıştır. Çalışmada materyal olarak, 2019 yılında farklı özelliklere sahip sitoplazmik ana hatlar ile restorer baba hatlar arasındaki melezlemelerden elde edilen 142 test hibriti ve Trakya Bölgesinde ayçiçeği üretiminde en yaygın ekim alanına sahip 6 kontrol çeşidi ( P64LE119, P64LC108, P64LP130, P63LE113, LG5582 ve Roseta) kullanılmıştır. Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi Merkez Kampüsündeki Ziraat Fakültesi, Tarla Bitkileri Bölümüne ait Araştırma ve Deneme Alanı'nda tarla koşullarında 2020 yılında Augmented Deneme Desenine göre 4 tekerrürlü olarak kurulan deneme ile genotiplerin verim, verim unsurları ve yağ içeriği incelenmiştir. Ayrıca, ebeveyn olarak kullanılan sitoplazmik ana (CMS-HA) ve restorer baba (RHA) hatların hibrit üretimindeki heterosis ve heterobeltiosis değerleri belirlenmiştir. Yine tüm genotipler üzerinde yaprak şekli, tüylülük, tabla şekli ve tabla eğimi gibi bazı morfolojik özelllikler ve mildiyö hastalığına dayanıklılık gözlemleri yapılmıştır. Araştırma bulgularında; bitki boyu, tabla çapı, sap çapı, ilk çiçeklenme gün sayısı, %50 çiçeklenme gün sayısı, bin tane ağırlığı, tanedeki yağ oranı, kendine döllenme oranı, tane verimi ve yağ verimi için genotipler arasındaki farklar istatistiki açıdan önemli bulunmuştur. Genotiplerin dekara tohum verimleri 4.47-893.30 kg arasında değişmiştir. Tanedeki yağ içerikleri ise % 27.93 – 50.42 arasında bulunmuştur. Araştırma sonuçlarına göre, kontrol çeşitlerinden daha üstün performans gösteren 10 adet hibrit belirlenmiştir. Ebeveynlerin hibrit üretimindeki heterosis ve heterobeltiosis değerleri göz önüne alınarak, bölge koşulları için yüksek verim kapasitesine sahip ve mildiyö hastalığına yüksek oranda dayanıklı yağlık ayçiçeği hibritlerini üretebilecek sitoplazmik ana ve restorer hatlar seçilmiştir

The aim of this study was to determine superior oil type sunflower test hybids which were developed by hybridization sitoplasmic sterile (CMS) female lines and restorer male lines in 2019 under regional field conditions and to select superior CMS and restorer lines to breed new hybrids. In this study, 142 test hybrids developed by crossing between CMS female lines and restorer male lines in 2019 and 6 control cultivars (P64LE119, P64LC108, P64LP130, P63LE113, LG5582 ve Roseta) which have the largest production areas in Thrace Region were used seed materal. The experiment was conducted according to Augmented Design with four replication to determine seed yield components and seed oil contents of genotypes at Research and Experimental Area of Field Crops, Agricultural Faculty, Tekirdağ Namık Kemal University. In this study, heterosis and heterobeltiosis values of sitoplasmic sterile (CMS) female and restorer male lines were also calculated for some yield components using by their hybrid performances. In addition, some morphological characters such as leaf shape, pubescents, head shape and head slope, and resistance to mildew disease of hybrids and lines were observed. According to variance analysis results, statistically significant differences for genotypes were found in plant height, head diameter, stem diameter, days number from sowing to beginning of flowering, days number from sowing to 50% flowering time, 1000 seeds weight, seed oil content, self fertilization ratio, seed yield and oil yield. Seed yield per decare of hybrids and control cultivars was ranged between 4.47 and 893.30 kg. Seed oil content of this gontypes was obtained between 27.93 and 50.42 %. According to results, 10 test hybrids were determinated for their superior performances than controls. In line with the results; sitoplasmic sterile (CMS) female lines and restorer male lines were selected using their heterosis and heterobeltiosis values calculated from hybrid performances to develop new superior hybrids having higher yield and resistance mildew in Thrace Region.