Türkiye'de kronik hastalık yönetiminde hemşirelik modellerinin kullanımı: sistematik derleme

Abstract

Amaç: Bu sistematik derlemenin amacı; Türkiye'de hemşireler tarafından yapılan kronik hastalık yönetiminde kuram ve modele dayalı araştırmaların sistematik olarak incelenmesidir. Yöntem: Tanımlayıcı olarak planlanan bu araştırmada; PubMed veri tabanında "Turkey, theory, model, nursing, chronic disease management" anahtar kelimeleriyle Türk Medline, Ulakbim ve Ulusal Tez Tarama veri tabanları ve ülkemizde düzenli olarak yayınlanan, editörlü ve online olarak ulaşılabilen 11 hemşirelik dergisinin arşivleri "hemşire, model, kuram, teori, kronik hastalık yönetimi" anahtar kelimeleriyle tarama yapılarak 2005-2015 yılları arasında yayınlanmış hemşirelik araştırmaları incelenmiştir. Bulgular: Yapılan inceleme sonucunda Türkiye'de 2005 ve 2015 yılları arasında hemşireler tarafından kronik hastalık yönetiminde kuram/modele dayalı olarak yapılmış 17'si doktora tezi, 17'si yüksek lisans tez çalışması, 12'si olgu sunumu ve 10'u araştırma makale çalışması olmak üzere toplam 56 çalışma olduğu saptanmıştır. En fazla kullanılan hemşirelik kuram/modellerinin Orem'in Öz Bakım Eksikliği Kuramı (%39,3), Roy'un Uyum Modeli (%17,9), Neuman'ın Sistemler Modeli (%10,7), Pender'ın Sağlığı Geliştirme Modeli (%8,9), Roper, Logan, Thierney'in Hemşirelik Modeli (%7,1), Vaka Yönetim Modeli (%7,1), Watson'ın İnsan Bakım Modeli (%3,6), Sağlık İnanç Modeli (%3,6) ve Gordon'un Sağlık Örüntüleri Modeli (%1,8) olduğu saptanmıştır. Sonuç: Sonuç olarak; hemşirelik kuram ve modelleri kronik hastalık yönetiminde sağladığı olumlu katkısı nedeniyle hemşirelik uygulama ve araştırmaları için önemlidir. Ancak ülkemizde hemşireler tarafından yürütülen araştırmalarda kronik hastalık yönetiminde kuram ve modellerin kullanımının sınırlıdır

Objective: The purpose of this systematic compilation is to systematically examine the researches who based on theories and models in chronic disease management of nurses in Turkey. Methods: In the this descriptor planned study; the key words of "Turkey, theory, model, nursing and chronic disease management" and the archives of 11 nursing magazines regularly published in our country, edited and accessible online are included in the PubMed database and the keywords of "nurse, model, theory, theory, chronic disease management" in the Turkish Medline, Ulakbim and National Thesis Screening databases were nursing studies published between years 2005-2015 were analysed. Results: As a result of the examination, 17 doctorate thesis, 17 master thesis studies, 12 case reports and 10 research articles work carried out based on theories / models in chronic disease management by nurses between 2005 and 2015 in Turkey were counted and totalled up to 56 studies. The most commonly used nursing theories / models were the Orem's Self-Care Deficit Theory (39.3%), the Roy’s Adaptation Model (17.9%), the Neuman's Systems Model (10.7%), the Pender's Health Improvement Model (8.9 %), Roper, Logan, Tierney's Nursing Model (7.1%, Case Management Model (7.1 %), the Watson’s Human Care Model (3.6%), the Health Belief Model (3.6%) and Gordon’s Health Patterns of Patterns (1.8%). Conclusions: As a result, nursing theories and models are important for nursing applications and research because of their positive contribution in the treatment of chronic diseases. However, studies conducted by nurses in our country have shown that the use of theory and models in chronic disease management was limited