LİFLERİN KİMYASAL MODİFİKASYONU YOLUYLA POLİESTER/PAMUK KARIŞIMLARININ TEK BANYODA BOYANABİLİRLİĞİNİ SAĞLAYACAK YENİ BİR YÖNTEM GELİŞTİRİLMESi

Abstract

Bu tez projesi kapsamında öncelikle pamuğun kimyasal modifikasyonu yoluyla dispers/reaktif boyarmadde kombinasyonu ile tek banyolu boyama olanakları incelenmiştir. Bu amaçla katyonizasyon işlemi uygulanarak aslında yün liflerinin asidik ortamda yeterli fiksaj verimine sahip olabilecek şekilde boyanabilmesi için geliştirilmiş olan reaktif boyarmaddeler pamuk boyamada denenmiştir. Bunun ötesinde PES/CO karışımı kumaşlara boyama öncesi katyonikleştirme işlemi uygulandığı taktirde konvansiyonel reaktif boyalarla asidik ortamda ve tuz kullanılmadan pamuk liflerini boyamanın mümkün olup olmayacağı incelenmiştir. Son olarak PES/CO karışımlarını aynı boyarmadde ile boyama olanağı üzerinde çalışılmıştır. Bu amaçla, PES/CO karışımı kumaşlara kostikleme işlemi sonrası kitosan ile kimyasal modifikasyon uygulanarak her iki lifin birden direkt boyarmadde ile boyanması olanağı araştırılmıştır. Gerek laboratuvar gerek işletme koşullarında yapılan denemelerin sonuçlarının ışığı altında PES/CO karışımı kumaşlara boyama öncesi %5’lik konsantrasyonda polietilenpoliamin bileşiği esaslı ürün ile pH 7 ve 60°C’da 15 dak. katyonikleştirme işlemi yapılması durumunda, bu kumaşları dispers/yün reaktifi kombinasyonuyla açık ve orta tonlarda tek banyolu olarak boyamanın mümkün olacağı saptanmıştır. Bu durumda atık sudaki kimyasal oksijen ihtiyacı (KOI) değerleri de daha düşük olmaktadır. Ayrıca PES/CO karışımı kumaşlara 20 g/L NaOH ile 98°C’da 30 dak. süreyle alkalizasyon işlemi sonrası fulardda kitosan ve ardından çapraz bağlayıcı aplikasyonu gerçekleştirilmesi durumunda, karışım kumaşı pastel tonlarda direkt boyarmadde ile tek banyo tek adımlı olarak boyamanın mümkün olduğu görülmüştür.

Within this thesis project, first of all, one-bath dyeing possibilities with dispers/reactive dye combination via chemical modification of cotton is investigated. For this purpose, by carrying out cationization process, the reactive dyes actually produced for dyeing of wool fibers, having enough fixation efficiency in acidic medium, are tested for cotton dyeing. Furthermore, it is investigated whether dyeing of cotton fibers with conventional reactive dyes in acidic conditions without using salt is possible or not in case cationization process is performed to PES/CO blend fabrics before dyeing. Finally, it is worked on the dyeing possibility of PES/CO blends with same dye. For this aim, by chemical modification with chitosan after causticizing PES/CO blend fabrics, the possibility of dyeing both fibers with direct dyes is investigated. From the experimental results obtained at laboratory conditions as well as mill conditions, it is determined that when cationization process with the product based on polyethylenepolyamine compound of 5% concentration at pH 7 and 60°C for 15 minutes is carried out to PES/CO blend fabrics before dyeing, one bath dyeing of these fabrics with dispers/wool reactive combination beomes possible at light and medium colour shades. In this case chemical oxygen demand (COD) values of effluent is lower. Furthermore, in case chitosan and cross-linking agent application at foulard is implemented to PES/CO blend fabrics after alkalization with 20 g/L NaOH at 98°C for 30 minutes, it is observed that one-bath one-step dyeing of blend fabric with direct dye is possible.