Zencari Kervansarayı ve Eyyûbîler'in Dımaşk Kolu Hükümdarı el-Melikü'l-Eşref Mûsâ'nın Politikaları

Abstract

Eyyubiler dönemi Suriye’deki yöneticiler askeri başarılarının yanı sıra kültürel hayatın gelişmesi için çaba göstermişler ve buna yönelik faaliyetlerde bulunmuşlardır. Dımaşk Eyyubi Meliki el-Melikü’l-Eşref Musâ hüküm sürdüğü şehirlerde pek çok eser yaptırmıştır. Bunlar arasında Urfa’da Halîlürrahman, Dımaşk’ta Cerrâh ve Tövbe camilerinin yanı sıra Gaziantep’te de Eşrefiyye Medresesi’ni inşa ettirmiştir. Han ve kervansaray gibi yapılar farklı amaçlarda kullanılmıştır. Bu bakımdan Zencari Kervansarayı camiye çevrilmeden önce eğlence merkezi olarak işlev görmüştür. Şam kalesinin dışında yer alan Zencari Kervansarayı’nda kumar oynanması, içki içilmesi ve fuhuş yapılması nedeniyle halk çok muzdarip olmuştur. Burası merkezden uzak bile olsa Şam halkının tepkisini çekmiş ve yıkılması için sultan el-Melikü’l-Eşref’e başvurulmuştur. Sultan halkın ve ulemanın bu isteklerini göz ardı etmemiş, hanın sahiplerine büyük miktarda paralar verip satın almış ve yıktırarak büyük bir cami inşa ettirmiştir. Eyyubiler döneminde yaptırılan bu cami Ukaybe, Eşrefiye ve Küçük Emevi Camii olarak isimlendirilse de kaynakların çoğunda Tövbe Cami olarak geçmektedir. Tövbe Cami Eyyubiler’den günümüze kadar ilim ve irfan merkezi olarak kullanılmaya devam etmektedir. Ayrıca bu camide görev almış olan imam, hatip ve müezzin gibi görevliler dönemin en önemli âlimleri arasından seçilmeye özen gösterilmiştir. Makalede Dımaşk’taki hâkimiyetini sürdürmek isteyen el-Eşref’in kültürel faaliyetlerini tahlil ederek, Eyyubilerin sosyal ve siyasi faaliyetlerine geniş bir pencereden bakmak ve sonuçları değerlendirmek amaçlanmıştır.

The rulers at the Ayyubi’s periods in Syria, as well as their military achievements, have made efforts for the development of cultural life and engaged in activities for them. The prince of the Damascus Ayyubi’s, al-Malik al-Ashraf made many works in the cities he ruled. Besides Halilurrahman Mosque in Urfa, Cerrah and Tawba mosques in Damascus, he found Ashrafiyya Madrasa in Gaziantep. Buildings such as tavern and caravanserai are used for different purposes. For these reason Zancari Caravanserai served as an entertainment center before turning them into a mosque. The people was uncomfortable because of fact that Zancari Caravanserai, which is located outside the Damascus Castle, have suffered a lot because of gambling, drinking and prostitution. Although it is far from the center, it had got reaction by the people of Damascus and they collapse this situation the sultan al-Malik al Ashraf. The Sultan did not ignore these demands of the people and the ulama, he bought the caravanserai to give a great amount of money to the owners of the inn, and destroyed it and built a large mosque. This mosque was built during the Ayyubid period, although the mosque is named as Tawba, Ashrafiyya and little Umawy Mosque most of the resources are referred to as Tawba Mosque. Tawba Mosque continues to be the center of knowledge and wisdom from Ayyubid’s to the present. In addition, imam, orator and muezzin, who worked in this mosque, were chosen to be chosen among the most important scholars of the period. In this article we analyze the cultural activities of al-ashraf who wanted to maintain his dominance in Damascus; thus, we aimed to evaluate the results of Ayyubid’s social and political actions in a large view.