Bazı büyüme düzenleyici maddelerin ayçiçeği (Helianthus annuus L.)' nde hibrit tohum üretiminde erkek kısırlık etkisinin araştırılması

Abstract

Bu çalışma 2008 ve 2009 yıllarında Edirne koşullarında Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü arazisinde ve laboratuar koşullarında, bazı büyüme düzenleyici maddelerin, ayçiçeğinde (Helianthus annuus L.) hibrit tohum üretiminde erkek kısırlık etkisinin araştırılması amacıyla yapılmıştır. Araştırmanın ilk yılında gibberellik asit ve salisilik asit bitkilere, çiçek tomurcuklarının 0.5 cm veya daha küçük olduğu ve yaprak sayısının 6-8 arasında değiştiği dönem (T1 dönemi) ile çiçek tomurcuklarının 0.5-2.0 cm ve 8-12 yapraklı olduğu dönemde (T2 dönemi) % 0.1, % 0.2 ve % 0.3 dozlarda uygulanmıştır. İkinci yılda ise, gibberellik asit, salisilik asit ve ethrel, T1, T2 ve çiçek tomurcuklarının 2.0 cm den büyük ve 12-16 yapraklı olduğu dönemde (T3 dönemi) % 0.1, % 0.2 ve % 0.3 dozlarda uygulanmıştır. Denemeler her iki yılda da tesadüf bloklarında bölünen bölünmüş parseller deneme desenine göre kurulmuştur. Araştırmada toplam çiçek sayısı, fertil çiçek sayısı, erkek kısırlık oranı, döllenme oranı, çimlenme oranı, yağ oranı ve yağ asitleri kompozisyonu karakterleri incelenmiştir. Elde edilen bulgulara göre, tüm büyüme düzenleyicilerinin çimlenme oranı değerlerini etkilediği ve bu değerlerin % 87.4 (GA3 T2 % 0.1) ile % 97.8 (Kontrol) arasında değiştiği belirlenmiştir. Gibberellik asit uygulamalarının ham yağ oranı değerlerinde düşüşler gözlemlenirken, salisilik asit ve ethrel uygulamalarındaki değerlerin kontrollere yakın olduğu belirlenmiştir. Yağ asitleri kompozisyonlarında kontrollerden elde edilen değerlere kıyasla farklılıklar olduğu belirlenmiş, ancak linoleik tip olan 2517-A hattının bu özelliğinin etkilenmediği sonucuna varılmıştır. Gibberellik asit uygulamalarında döllenme oranının % 3.14 (2008 yılı T1 % 0.1) ile % 18.72 (2009 yılı T3 % 0.1) arasında değiştiği belirlenmiştir. Bu değerler salisilik asit uygulamalarında % 73.90 (2009 yılı T1 % 0.1) ile % 79.86 (2009 yılı T1 % 0.2), ethrel uygulamalarında % 75.78 ( T3 % 0.1) ile % 83.12 ( T3 % 0.3) arasında değişmiştir. En yüksek erkek kısırlık oranı gibberellik asit uygulamalarından elde edilmiş ve bu oranlar 2008 yılında % 99.5-100, 2009 yılında % 99.6-100 arasında değişmiştir. Salisilik asit uygulamalarında 2008 yılında % 9.34-34.94, 2009 yılında % 19.96-36.00 arasında, ethrel uygulamalarında ise % 24.52-42.50 arasında değiştiği tespit edilmiştir. Araştırmadan elde edilen sonuçlara göre; gibberellik asitin T3 dönemi % 0.1 ve % 0.2 dozlarının, hibrit ayçiçeği tohumluk üretiminde etkin bir şekilde kullanılabileceği sonucuna varılmıştır.

This study was conducted to determine the effects of some growth regulators on male sterility in sunflower (Helianthus annuus L.) hybrid seed production Trakya Agricultural Research Institute fields and lab in 2008 and 2009. In the first year of the research; gibberellic acid and salicylic acid growth regulators were applied to flower buds of sunflower in 0.5 cm or less and 6 - 8 leaf stages (T1 period) and in 0.5 - 2 cm and 10 - 12 leaf stages (T2 period) at 0.1%, 0.2% and 0.3% doses respectively. In the second year; gibberellic acid, salicylic acid and ethrel were applied T1, T2 and to the bigger flower buds of sunflower than 2 cm and 12 – 16 leaf stages (T3 period) at 0.1%, 0.2% and 0.3% doses respectively. The experiments were conducted based on split - split plot design. Total flower number, fertile flower number, the rate of male sterility, pollination rate, germination rate, oil content and fatty acid composition were evaluated in the research. Based on the study results, all growth regulators affected germination rate and these values changed between 87.4 % (GA3 T2 0.1%) and 97.8% (control). While gibberellic acid applications resulted some decreased in oil content, the similar values with control were obtained on salicylic acid and ethrel applications. However, the different values than control were observed on fatty acid compositions but these all applications did not affect to linoleic type 2517 inbred line. The amount of pollination rate was changed between 3.14% (T1 0.1 % in 2008) and 18.72% (T3 0.1 % in 2009) on gibberellic acid applications. These values were between 73.90% (T1 0.1 % in 2009) and 79.86% (T1 % 0.2 in 2009) on salicylic acid applications, and were between 75.78 % (T3 0.1 %) and 83.12 % (T3 0.3 %) on ethrel applications. The highest rates on male sterility were obtained from gibberellic acid and these rates was observed as 99.5 – 100 % in 2008 and 99.6 - 100% in 2009. In salicylic acid applications; male sterility rates was calculated as between 9.34 % and 34.94 % in 2008 and between 19.96 % and 36.0 % in 2009. However, these values were determined as between 24.52 % and 42.5 % in ethrel applications. As results, it was concluded that gibberellic acid could be used effectively especially 0.1% and 0.2% doses at in T3 period to obtain male sterility in sunflower hybrid seed production.