Domates fidesi üretiminde in vitro mikroçoğaltımı ve ekonomik analizi

Abstract

Bu çalışmada, F1 domates (cv. Bandita) fidesinin in vitro koşullarda mikroçoğaltımı ve in vitro koşullardaki bitkiciklerden fide üretimi ile konvansiyonel yöntemle fide üretiminin kurulum ve üretim maliyeti incelemesi yapılmıştır. Çalışmada, in vitro mikroçoğaltım ortamı olarak MS (Murashige and Skoog) ortamına büyüme düzenleyicileri (BAP ve NAA) ilavelerin yapıldığı 4 farklı (A0: Ms + bitki büyüme düzenleyicisiz), A1: MS + 0.5 mg/l BAP + 0.1 mg/l NAA, A2: MS + 1 mg/l BAP + 0.1 mg/l NAA, A3: MS + 2 mg/l BAP + 0.1 mg/l NAA) ortam kullanılmıştır. Dört alt kültürün yapıldığı mikroçoğaltım da her bir alt kültür için elde edilen eksplant miktarı, en yüksek 3.48 katsayısı ile A0 besin ortamında gerçekleşmiştir. Yeni eksplantların elde edilmesinde etkili olan en fazla sürgün uzunluğuna ise 13,2 cm?lik ortalama ile yine A0 besin ortamında ulaşılmıştır. Mevcut ortamlardan A0 ortamı en iyi çoğaltım ortamı olarak seçilmiş ve mikro çoğaltım bu ortamda sürdürülmüştür. İn vitro ortamda mikroçoğaltımı yapılan domates sürgünlerinin köklendirilmesi için 0.3 mg/l IBA kullanılmış ve %100 köklenme elde edilmiştir. Deneme sonunda ve mikroçoğaltım üretimden elde edilen aklimatizasyon koşullarındaki fideler ile konvansiyonel fidelerin 10. ve 20. günlerinde; sürgün ve kök yaş-kuru ağırlıkları, fide boyu ve gövde kalınlığı, yaprak sayısı, suda çözünür kuru madde miktarı, vb fide kalite kriterleri incelenmiştir. İn vitro koşullarda elde edilen fideler ile tohumdan konvansiyonel yöntemle üretilen fideler fide özellikleri bakımından karşılaştırılmış ve sonuç olarak; en yüksek gövde yaş ağırlığı 20. günde 4,630 g, kök yaş ağırlığı en yüksek 0,656 g olarak in vitro koşullarında A0 besin ortamında yetiştirilen fidelerden elde edilmiştir. Sürgün kuru ağırlığında en yüksek ortalamaya 0,463 g ile A0 besin ortamında ulaşılırken en yüksek kök kuru ağırlığı ortalamasına ise 0,170 g ile tohumdan yetiştirilen fidelerde ulaşılmıştır. Fide gövde kalınlıkları 20. günde en yüksek ortalamaya (2,766 mm) A0 besin ortamında, en dü?ük ortalamaya ise 2,073 mm ile A3 besin ortamından elde edilmiştir. Doku kültürü ile (4 alt kültürde) 1 milyon kapasiteli fide üretimde fide birim maliyeti 1.367 TL olarak bulunurken, konvansiyonel fide üretimde fide birim maliyeti 1.741 TL olarak belirlenmiştir. Üretim kapasiteleri 5 milyona çıkartıldığında doku kültürü üretim maliyeti 1.105 TL, konvansiyonel fide üretim maliyeti 1.606 TL?ye düşmektedir. İncelenen kriterler dikkate alındığında yürütülen bu çalışma sonucunda in vitro koşullarda üretilen domates fidelerinin konvansiyonel üretimden elde edilen fidelerden daha kaliteli olduğu, daha kısa sürede ve düşük maliyetle üretilebileceği görülmüştür.

In this study, in vitro micro-propagation of F1 tomato seedlings (cv. Bandita) was carried out, while installation and production costs of seedlings from in vitro grown plantlets and of seedlings produced conventionally were investigated. In this study, 4 different MS (Murashige and Skoog) media where growth regulators (BAP and NAA) were added were used (A0: MS + no plant growth regulator, A1: MS + 0.5 mg/l BAP + 0.1 mg/l NAA, A2: MS + 1 mg/l BAP + 0.1 mg/l NAA, A3: MS + 2 mg/l BAP + 0.1 mg/l NAA). Four subcultures were made for micro-propagation where the amount of explants with the highest coefficient of 3.48 for each subculture were obtained in A0 nutrient medium. A0 medium was selected as the best growth medium and micro-propagation was continued in this medium. 0.3 mg / l IBA was used for rooting in micro-propagated tomato shoots in vitro where 100% rooting was obtained. At the end of the experiment at 10th and 20th days seedling quality criteria such as shoot and root fresh and dry weights, seedling length and trunk thickness, number of leaves, amount of water soluble dry matter were examined in both seedlings grown under aclimatization conditions obtained from micro-propagation and conventionally grown seedlings. Seedlings obtained from in vitro conditions and seedlings obtained from seed by conventional method were compared in terms of seedling characteristics, and as a result, on the 20th day the highest stem fresh weight (4,630 g) and the highest root fresh weight (0.656 g) were recorded in A0 nutrient medium grown seedlings in in vitro conditions. The highest average shoot dry weight was also obtained in A0 nutrient medium with 0.463 g, while the highest average root dry weight was obtained in seedlings grown from seed with 0.170 g. Seedling stem thicknesses were highest in average in A0 nutrient medium (2,766 mm), while being lowest in A3 nutrient medium with 2,073 mm on day 20. In tissue culture (after 4 subcultures), the seedling unit cost when producing 1 million seedlings was found to be 1.367 ?, whereas in conventional seedling production, the cost of one seedlings was 1.741 ?. If the production capacity will increase to 5 million plants the unit cost of micropropagation and conventionally produced plants will decrease to 1.105 ? and 1,606 ?, respectively. By considering the examined criteria, tomato seedlings produced in vitro conditions were better in quality than conventional seedlings and could be produced in a shorter time and at a lower cost.