Çeltik (oryza sativa l. ) yetiştiriciliğinde bitki su tüketimi bileşenleri ile su üretim fonkdiyonlarının farklı sulama yöntemleri altında belirlenmesi

Abstract

Bu çalışmada, farklı sulama yöntemleri ile sulanan çeltik bitkisinin, verim ve verim bileşenlerinin ve su-üretim fonksiyonlarının belirlenmesi hedeflenmiştir. Bu amaçla farklı sulama yöntemleri ile su düzeylerinin çeltik verim ve verim parametrelerine etkisi istatistiksel ve ekonomik olarak karşılaştırılmıştır. Araştırma, 2015, 2016 ve 2017 yılları çeltik yetiştiricilik dönemleri süresince, tesadüf bloklarında faktöriyel deneme deseninde 3 tekerrürlü olarak yürütülmüş, üç farklı sulama yöntemi (D: Damla sulama, Y:Yağmurlama sulama, AWD: Tavalarda ıslatma ve kurutma) kullanılmıştır. Her üç yöntemde de 2 farklı sulama suyu düzeyi (I1= Toprak nemi tarla kapasitesi civarında iken doyma noktası ile tarla kapasitesi arasındaki suyun %25’i kadar su uygulanan konu, I2: Kullanılabilir su tutma kapasitesinin %25’i tüketildiğinde tarla kapasitesine kadar su uygulanan konu) uygulanmıştır. Ayrıca, çeltik yetiştiriciliğinde yoğun olarak kullanılan geleneksel tava sulama yöntemi, deneme deseni dışında, 3 tekerrürlü olarak yürütülmüş, diğer üç yöntem ile ikili karşılaştırmalara sokulmuştur. Uygulanan sulama suyu miktarları damla sulama, yağmurlama sulama ve AWD sulamasının I1 ve I2 sulama düzeyleri için, denemenin 2015 yılında 774 - 1172 mm, 2016 yılında 868 – 1299 mm, 2017 yılında ise 930 – 1372 mm arasında değişmiştir. Geleneksel tava sulama uygulamasında, 2015, 2016, 2017 yıllarında sırası ile 1812, 1939, 1946 mm sulama suyu uygulanmıştır. Toplu varyans analizi sonuçlarına göre, elde edilen verim bakımından; yöntemler, sulama düzeyleri ve sulama yöntemi*sulama düzeyi interaksiyonları arasında istatistiksel olarak %1 seviyesinde farklılık bulunmuştur. Araştırma sonucunda, en yüksek ortalama çeltik verimi, 7,95 t ha-1 ile geleneksel tava sulama uygulamasından elde edilmiştir. Bu uygulamayı 7,60 t ha-1 ile AWD*I1 interaksiyonu ve 6,39 t ha-1 ile D*I1 interaksiyonu takip etmiştir. Sulama suyu kullanım randımanları (IWUE), uygulanan tüm sulama yöntemi ve sulama düzeylerinde, araştırmanın ilk yılında 0,47 – 0,64 kg da-1mm-1, ikinci yılında 0,38 – 0,55 kg da-1mm-1 ve son yıl 0,41 – 0,59 kg da-1mm-1 arasında değişmiştir. En yüksek su uygulama randımanı üç yılda da AWD-I1 konusundan elde edilmiştir. Ekonomik değerlendirmeler neticesinde; farklı sulama yöntemleri ve sulama düzeylerinden elde edilen üç yıllık net gelirler incelendiğinde, en yüksek net gelir geleneksel tava sulama uygulaması ve AWD-I1 konusundan elde edilmiş ve bu konuyu D-I1 konusu takip etmiştir. Diğer ekonomik analiz sonuçlarına göre, tüm yöntemlerin I1 konuları fayda masraf oranı ve iç karlılık oranı bakımından uygulanabilir bulunmuştur.

In this study, determination of yield, yield components and water-production functions of paddy plant, irrigated by different irrigation methods, was aimed. For this purpose, the effect of water constraint, applied with different irrigation methods, on paddy yield and yield parameters was compared statistically and economically. The research was carried out according to randomized blocks factorial trial design with three repetitions in 2015, 2016 and 2017 and three different irrigation methods (D: Drip irrigation, Y: Sprinkler irrigation, AWD: Alternate wetting and drying) were used for the irrigation of paddy plant. In every three methods, two different irrigation water levels (I1= The subject in which the 25% of the water between the saturation point and field capacity was applied when the soil moisture was around the field capacity, I2= The subject in which the water was applied until the field capacity when 25% of the usable water holding capacity) were used. Besides, traditional continuously flooded irrigation method, which is intensively used in paddy farming, was carried out with three repetitions besides the trial design and it was compared with other three methods. The applied irrigation water amounts of drip irrigation, sprinkler irrigation and AWD irrigation in I1 and I2 irrigation levels changed between 774-1172 mm in 2015, 930-1372 mm in 2016 and 868-1299 mm in 2017. In traditional continuously flooded application, 1812, 1939 and 1946 mm irrigation water was applied in 2015, 2016 and 2017 years, respectively. As a result of the study, the highest average paddy yield was obtained from traditional continuously flooded method with 7,95 t ha-1. AWD –I1 application with 7,60 t ha-1 and D-I1 application with 6,39 t ha-1 followed this. According to the cumulative variance analysis results, the difference between the methods and irrigation levels and irrigation method * irrigation levels was found statistically significant in 1% confidence level. The highest irrigation water usage yields (IWUE) in all applied irrigation methods and irrigation levels changed between 0,47 – 0,64 kg da-1 mm-1 in the first year, 0,38 – 0,55 kg da-1 mm-1 in the second year and 0,41 – 0,59 kg da-1 mm-1 in the third year of the research. The highest water application efficiency was obtained from AWD-I1 subject in three years. As a result of the economic evaluations, when the different irrigation methods and three-year net incomes obtained from different irrigation methods and irrigation levels were examined, it was determined that the highest net income was obtained from traditional pan irrigation application and AWD-I1 subject and D-I1 subject followed this. According to the other economic analysis results (cost-benefit ratio, internal rate of return), it was concluded that I1 subjects of all the methods were applicable.