Vizeli Kelâmcı Bihiştî Ramazan Efendi Ve Kelamî Dünyası

Abstract

Bihiştî Ramazan Efendi Vize’de doğmuş; Çorlu’da vaizlik ve tarikat şeyhliği yapmıştır. Çok yönlülüğüyle bilinen ve bu bağlamda şâirliğiyle de ün yapmış olan Bihiştî’nin kelâmla ilgili bilinen yegâne eseri, Hâşiyetu'l-Hâşiye alâ Şerhi Akâidi'n-Nesefîyye li'l-Hayâlî adıyla yazdığı hâşiyedir. Şerh ve hâşiyecilik dönemlerinin bütün özelliklerini taşıyan bu hâşiye, Osmanlı medreselerinde, Hayâlî hâşiyeleri içerisinde en rağbet göreni olmuş ve Osmanlının son dönemlerine kadar Hayâlî hâşiyesi ile birlikte defalarca basılmıştır. Bu makalemizde kendisini Mâturîdî gelenek içerisinde konumlandıran Bihiştî’nin haşiyesini ve aynı zamanda tasavvufî yönü de olan Bihiştî’nin düşünce dünyasını ve adı geçen hâşiyesinde sergilediği kelâmcılığını inceleyeceğiz.

Bihistî Ramazan Efendi was born in Vize and was a preacher and sheikh in Çorlu. Bihistî who has been famous for his sophistication and poetry accordingly is seemed to have only one work as a footnote named Hâşiyetu'l-Hâşiye alâ Şerhi Akâidi'n-Nesefîyye li'l-Hayâlî (Footnote on Footnote of Commentary of Nesefy Aqaid of al-Hayaly). This footnote that bears all the features of "the explanation and footnote era" was the most demanded one among footnotes of Hayali and was printed several times together with the al-hayali footnote. In this article we will study the footnote of Bihisti who locates himself in Maturidi tradition and the world of thought of him who also had sufistic sides and we will also focus on his thelogy in his aforementioned footnote.