Bağımsızlık Sürecinde Azerbaycan Ve Haziran Darbesinin Dış Politikaya Etkileri

Abstract

SSCB’nin 1991 yılında dağılması uluslararası sistemde önemli değişikliklere sebep olmuştur. İki kutuplu sistem sona ermiş ve ortaya yeni bağımsız devletler çıkmıştır. Söz konusu devletler, içinde bulundukları coğrafi, ekonomik, tarihî ve siyasi şartlara göre bağımsızlık sürecini farklı şekillerde yaşamıştır. Bu devletlerden biri olan Azerbaycan Cumhuriyeti özellikle sahip olduğu petrol kaynakları ve Ermenilerle yaşadığı sorunlar sebebi ile bu süreci sancılı geçirmiştir. Bu çerçevede araştırmanın amacı Azerbaycan’ın bu süreçte karşılaştığı sorunları ve bu dönemde yaşanan Haziran Darbesi’nin Azerbaycan dış politikasına etkilerini ortaya koymaktır. Bu maksatla Ebülfez Elçibey dönemi ile onu takip eden Haydar Aliyev dönemi karşılaştırılmıştır. Tam bir Türk milliyetçisi olan Elçibey, Azerbaycan – Türkiye ilişkilerini de bu çerçevede yürütmeye çalışmış, politik tecrübesizliği ve dünya gerçeklerini görmezden gelmesi hem iktidarının kısa süreli olmasına hem de Azerbaycan’ın istikrara kavuşamamasına sebep olmuştur. Aliyev ise oldukça tecrübeli bir politikacı olarak devlet başkanı olmasının ardından takip ettiği dikkatli politikayla içerde muhaliflerini saf dışı bırakıp iktidarını sağlamlaştırırken dış politikada da Elçibey’in aksine son derece realist davranmıştır. Elçibey’in romantik milliyetçi dışpolitikasını daha anlaşılır kılmak için onun iç politikadaki konumuz açısından önemli bazı icraatlarına da bu çalışmada yer verilmiştir. Dönemi ele alan çalışmalarda her ne kadar Elçibey’in ve Aliyev’in dış politikaları çalışılmışsa da bu çalışmalarda çoğunlukla karşılaştırma yapılmaksızın her iki dönem kendi içinde ele alınmıştır. Bir eksiklik olarak görülen bu durumun giderilmesine katkı sağlamayı amaçlayan bu çalışmada yöntem olarak tarama modeli kullanılmış, kitap ve makalelerin yanı sıra dönemin gazete arşivlerinden de faydalanılmıştır..

The disintegration of the USSR in 1991 caused significant changes in the international system. The system came to an end and new independent states emerged. The states, in accordance with their geographical, economic, historical and political conditions, lived their independence process in a different way. The Azerbaijani Republic, one of these states, has suffered especially because of the problems it has had with its oil resources and Armenians. The purpose of the research in this framework is to reveal the problems that Azerbaijan faced in this process and the effects of the June coup that took place during this period on Azerbaijani foreign policy. For this purpose, Abulfaz Elchibey period and Heydar Aliyev period following it were compared. Elchibey, who is a full Turkish nationalist, tried to carry out the relationship between Azerbaijan and Turkey in this framework. Political inexperience and ignoring world realities caused his rulership to be short-term and caused Azerbaijan not to have stability. On the other hand, Aliyev, who is a highly experienced politician, exterminated his opponents inside and strengthened his power while politicizing himself after his presidency and the foreign policy was highly realistic as opposed to Elchibey. In order to make Elchibey's foreign policy of romantic nationalism more clear, some of his important actions in terms of his position in domestic politics were also included in this work. Even though the foreign policies of Elchibey and Aliyev have been studied in the periodical studies, these studies were handled in their own terms mostly without comparison. In this study, which aims to contribute to the elimination of this situation which is seen as a shortage, a scanning model was used and books and articles as well as periodical newspaper archives were utilized.