Bazı ekmeklik buğday (triticum aestivum l. ) genotiplerinin su baskınlarına toleranslarının belirlenmesi

Abstract

Bu çalışma Sakarya’da, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’na bağlı Mısır Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü arazilerinde kasa denemeleri (Kasa Denemesi-1, Kasa Denemesi-2) ve Tarla Denemesi şeklinde bazı ekmeklik buğday genotiplerinin su baskınlarına toleranslarının belirlenmesi amacıyla yürütülmüştür. Kasa Denemesi-1, 2012-2013 buğday yetiştirme döneminde tesadüf parsellerinde bölünen bölünmüş parseller deneme desenine göre 4 tekrarlamalı olarak, Tarla Denemesi, 2013-2014 buğday yetiştirme döneminde tesadüf bloklarında bölünen bölünmüş parseller deneme desenine göre 4 tekrarlamalı olarak ve Kasa Denemesi-2 de tesadüf parsellerinde bölünmüş parseller deneme desenine göre yine 2013-2014 buğday yetiştirme döneminde 4 tekrarlamalı olarak kurulmuştur. Kasa Denemesi-1’de 20 genotip ve Tarla Denemesi’nde 6 genotip, 3 farklı su baskını uygulama dönemi (3-4 yapraklı dönem Zadoks 13, kardeşlenme dönemi Zadoks 23, Sapa kalkma dönemi Zadoks 31) ve 3 farklı su baskını uygulama süresi [0 (kontrol), 10 gün, 20 gün] etkisi altında denemeye alınmıştır. Kasa Denemesi-2’de de genotipler 3-4 yapraklı dönemdeyken, 0 (kontrol), 10, 20, 30, 40 ve 50 gün sürelerle yapay su baskını (hipoksi) oluşturularak su baskınlarına toleranslarının belirlenmesine çalışılmıştır. Kasa Denemesi-1’de ve Tarla Denemesi’nde genel ortalamalar yönüyle, en düşük değerlere 3-4 yapraklı dönemde, en yüksek değerlere de sapa kalkma döneminde uygulanan su baskınında ulaşılmıştır. Bütün karakterler yönünden genotipler arasında önemli derecede fark görülmüştür. Dekara tane verimi bazı genotiplerde 3-4 yapraklı dönemde uygulanan su baskınında 0-kontrole göre Kasa Denemesi-1’de en yüksek % 40,3 oranında, Tarla Denemesi’nde de % 43,5 oranında düşüş göstermiştir. Kasa Denemesi-1’de su baskını süreleri, başakta tane ağırlığı, başakta fertil başakçık sayısı, metrekaredeki kardeş sayısı ve başaklanma gün sayısına önemli etkide bulunmuştur. En yüksek verimli genotipler 600 kg/da’ın üzerinde bir verimle sırasıyla Ducula-4, Tahirova-2000, Pamukova-97, Beşköprü ve Atay-85 genotipleri olmuştur. 6 genotipin yer aldığı Tarla Denemesi’nde de en yüksek verimli genotipler Tahirova-2000 ve Sakin genotipleridir. Kasa Denemesi-2’deki sonuçlara göre de metrekaredeki bitki sayısı ve bayrak yaprak yeşil kalma süresi dışındaki diğer verim öğeleri su baskını sürelerinden önemli derecede etkilenmişlerdir. Genotipler bütün verim öğeleri bakımından birbirlerinden önemli derecede farklıdır. En yüksek dekara verim su baskını uygulanmayan parsellerden elde edilmiştir.

This study was conducted on Maize Research Institute’s land in Sakarya as container trials (Container Trial-1 and Container Trial-2) and a Field Trial to determine waterlogging tolerance in some bread wheat genotypes. Container Trial-1 was organized in 2012-2013 wheat growing season according to Randomized Plots Design with Split-Split Plots and 4 replications, Field Trial was organized in 2013-2014 wheat growing season according to Randomized blocks Design with Split-Split Plots and 4 replications and finally Container Trial-2 was organized in 2013-2014 wheat growing season according to Randomized Plots Design with Split Plots and 4 replications. 20 genotypes in Container Trial-1 and 6 genotypes in Field Trial were evaluated with waterlogging at different growth stages [3-4-leaf stage (Zadoks 13), tillering stage (Zadoks 23) and stem elongation stage (Zadoks 31)] and different application duration [0 (control), 10 and 20 days]. In Container Trial-2 genotypes were evaluated when they were in 3-4 leaf stage and waterlogging applied 0 (control), 10, 20, 30, 40 and 50 days, to determine the tolerance to waterlogging (hypoxia). Overall averages in Container Trial-1 and Field Trial showed that the lowest yield values were achieved when waterlogging was applied in 3-4 leaf stage and the highest yield values in elongation stage. Significant differences were observed in genotypes in each character. With some genotypes, yield per hectare at highest dropped % 40,3 on Container Trial-1 and % 43,5 on Field Trial in comparison to control when waterlogging was applied in 3-4 leaf stage. Waterlogging period in Container Trial-1 had a significant impact on kernel weights of spike, fertile number of spikelets per spike, number of tillers per square meter and number of days to heading. The highest yielding genotypes were respectively Ducula-4, Tahirova-2000, Pamukova-97, Beşköprü and Atay-85 exceeding 6000 kg/ha. The highest yielding genotypes in Field Trial among 6 genotypes were Tahirova-2000 and Sakin. Results showed that all yield components in Container Trial-2 except the number of tillers in square meter and green flag leaf period were significantly affected by the waterlogging. Genotypes were significantly different from each other with regard to all yield components. The highest yield was achieved by non-waterlogged plots.