Alakır Çayı Havzasında (Antalya) Toprak Kaybının Mekânsal Dağılışı ve Etkili Faktörler

Abstract

Suyun neden olduğu toprak erozyonu Türkiye'nin en önemli çevresel problemlerinden biridir. Özellikle her geçen gün bu sorun insanların yaptığı bilinçsiz faaliyetler nedeniyle daha da artmaktadır. Bu çalışmada Alakır Çayı havzasındaki toprak kaybının ortaya konması ve toprak kaybındaki mekânsal farklılıklar üzerinde etkili olan faktörlerin vurgulanması amaçlanmıştır. CBS (Coğrafi Bilgi Sistemleri) tabanlı RUSLE (Düzenlenmiş Evrensel Toprak Kaybı Denklemi) yönteminin kullanıldığı çalışmada, çeşitli kaynaklardan toplanan çok farklı malzemelerden istifade edilmiştir. Elde edilen bulgular, tek yönlü varyans analizi ve basit ikili korelasyon kullanılarak değerlendirilmiştir. Sonuçta havzada yıllık ortalama toprak kaybı, 5.26 t ha-1 y-1 olarak hesaplanmıştır. Belirlenen bu toprak kaybı değeri, Türkiye ortalamasının (6.14 t ha-1 y-1) altında olduğu için oldukça olumlu bir durumdur. Buna mukabil havza alanında yaygın bir şekilde (% 61.9) çok hafif (Risk 1) erozyon riskinin etkili olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca istatiksel analiz sonuçlarına göre havzadaki erozyon riski ile değişkenler arasında hem anlamlı bir fark hem de pozitif (+) yönlü bir ilişki hâkimdir. Havza genelinde erozyonu önlemek veya asgari düzeye indirmek amacıyla bazı tedbirlere gereksinim duyulmaktadır. Bu bağlamda öncelikle, hâlihazırdaki erozyon alanları erozyon kontrol sahaları olarak ilan edilip, denetim altına alınmalıdır. Bu çalışma CBS ve istatiksel analizlerle desteklenmiş erozyon uygulamalarının daha sağlıklı sonuçlar sunduğunu göstermiştir.

Soil erosion, which is caused by water, is one of the most important environmental problems of Turkey. It increases every day as a result of the unconscious activities of people. This study aims to reveal soil loss in Alakır Creek basin and highlight the factors influential on differences between areas in terms of soil loss. GIS (Geographic Information Systems) based RUSLE (Revised Universal Soil Loss Equation) method was employed in the study. Various materials obtained from different resources were used. The obtained findings were evaluated via one-way analysis of variance and simple binary correlation. It was concluded that the basin has an average annual soil loss of 5.26 t ha-1 y-1. This is a significant finding because this value is below Turkey's average (6.14 t ha-1 y-1). On the other hand, it was found that very low (Risk 1) erosion risk is effective in most of the basin area (61.9%). Also, the statistical analysis results indicated that a significant difference and a positive (+) relationship exist between the erosion risk in the basin and the variables. Certain measures should be taken to prevent or minimize erosion across the basin. In this context, firstly the current erosion areas should be announced as erosion control areas and taken under control. This study showed that erosion practices supported by GIS and statistical analyses yield sounder results.