ÇEVİRMEN NASIL BİR OKURYAZAR OLMALIDIR? (DİLBİLİM - ÇEVİRİBİLİM İLİŞKİSİ AÇISINDAN)

Abstract

Bu çalışmanın konusu, “okuma” ile “çeviri” eylemleri, dolayısıyla “okuryazar(lık)” ile “çevirmen(lik)” kavramları arasındaki ilişkinin incelenmesidir. “Çevirmen bir okuryazar mıdır?” sorusuna tatmin edici bir yanıt bulabilmek amacıyla, okuma ve çevirme eylemleri söylem dilbilimi açısından değerlendirilecektir. Bu amaçla, yazılı metni oluşturan “sözcük, sözce, söylem” gibi parçasal unsurlar (=segmental) çevirmen tarafından nasıl okunması ve yorumlanması gerektiği araştırılacaktır. Diğer yandan, burada amaçlanmayan ancak başka araştırmaya konu olabilecek sözlü dil metninin önemli bir bölümünü oluşturan konuşma diline özgü parçaüstü unsurlar, (=suprasegmental) yani sesle ilgili bürünsel (prosodie) faktörlerin de yeri geldiğinde çevirmen tarafından doğru okunması gerektiği konusuna kısaca değinilecektir. Ayrıca, bir metni okurken, bağlamın anlaşılmasında sözcelemin işlevi ile dilsel ve dildışı göstergelerin önemine de değinilecektir. Bu amaç doğrultusunda, söylem çözümleme yöntemi kullanılarak, sözce ve bölümlerinin nasıl okunup incelenmesi gerektiği, Türkçeden Fransızcaya çevrilen klasik bir romandan seçilen somut örnekler üzerinden gösterilmeye çalışılacaktır. Ortak araçları dil olan “çevirmenlik” ile “okuyazarlık” eylem ve olguları arasındaki ilişkilerin irdeleneceği bu çalışma sonunda şu sorular aydınlatılmaya çalışılacaktır: 1. Çevirmen, okuryazar ise, nasıl bir okuryazar olmalıdır? 2. Çevirmen metnini nasıl okuyup incelemelidir? 3. Çevirmen dilbilimsel göstergeleri nasıl okumalıdır? Böylece sonuç olarak, söylem dilbilimi ve çeviri(bilim) değerlendirmeleri ışığında, başlıkta sorulan temel soru da ayrıntılı bir şekilde yanıtını bulmuş olacaktır. Çalışmanın kuramsal çerçevesine gelince, genel olarak çağdaş Fransız Dilbilimi ve Çeviribilim kuramlarından yararlanılacaktır. Disiplinlerarası bir yaklaşımla, Söylem Dilbilimi, Edimbilim (Pragmatik) ve Sözcelem alanlarını ilgilendiren bu araştırmanın bütüncesi yazınsal alandan seçilmiştir. Buna göre, araştırma bütüncemiz Orhan Kemal?in Müfettişler müfettişi başlıklı romanı ve bu yapıtın Jean-Louis Mattei tarafından yapılan Fransızca çevirisidir (L?inspecteur des inspecteurs).

In this study, we will examine the relationship between “reading” and “translation”, and between “literacy” and “interpretership”. We aim to find a satisfactory answer to the question “Is the interpreter a real literate?” The “reading” and “interpreting” actions will be considered in the frame of linguistics of discourse. For this reason, the study examines how the elements with the components such as “word, utterance, discourse”, which constitute the written text and also the prosodic factors that constitute the extra components, are to be read and interpreted by an interpreter. On the other hand, we will point to the importance of indicators and the function of enunciation on the context during the reading process. Consequently, it will be indicated how we need to read and examine the utterance and its fractions by concrete examples which are chosen from a classic novel that has been translated from Turkish language into French with the method of discourse analysis.