ÇEVRE VE EKOLOJİ KAVRAMLARININ EKOELEŞTİREL VE KAPİTALİST SÖYLEM BAĞLAMINDA İNCELENMESİ

Abstract

Son dönemde yazın dünyasında gelişimini ve etkinliğini arttıran ekoeleştiri, (ecocriticism), insan merkezli düŞünce sistemi ve yaşam tarzlarının ekolojik yıkımlar, doğal felaketler ve çevresel sorunların oluşmasında önemli etkisi olduğunu ileri sürmektedir. Ekoeleştiri yazın dünyasını da insan merkezli anlayışlardan kaynaklanan sorunların araştırılması ve olası çözüm yollarının bulunup geliştirilmesi için harekete geçirmeye yönlendirmektedir. Eleştirilerini özellikle insan merkezlilik üzerine yoğunlaştıran ekoeleştiri anlayışı için kavram kullanımı da önemli hale gelmiştir. Ekoeleştiri, bu nedenle insanı merkeze koyabilecek kavramların kullanımından özenle kaçınmaktadır. Ekoeleştiri sözcüğünün bu yeni eleştiri yaklaşımı için isim olarak seçilmesinde bu özelliğinin ön planda tutulduğu açıktır. Ülkemizde ekoeleştiri yaklaşımın yaygınlaşmaya başlamasından sonra birbirine benzer olduğu düşünülen ekoloji ve çevre kavramlarının kullanımında dikkatli olma gereği ortaya çıkmıştır. Söz konusu kavramların seçilmesi ve kullanımı ekoeleştirel ve kapitalist söylemde farklılıklar göstermektedir. Bu yüzden birbiri yerine kullanılabilen bu kavramları uygulama alanına taşımanın basit bir sözcük seçiminden ibaret olmadığı, söylemsel farklılıkları da yansıtabileceği dikkate alınmalıdır. Makalede çevre ve ekoloji kavramlarının etimolojilerinden faydalanılarak kapitalist ve ekoeleştirel söylemlerdeki gelişimlerine ve kullanım farklılıklarına değinilmektedir. Bazen bilinçsizce birbiri yerine kullanılan ekoloji ve çevre kavramlarının bazen de kendi düşmanını kendisi oluşturarak onu kontrol altında tutmak isteyen kapitalist söylem içerisinde bilinçli olarak birbiri yerine kullanılmaya çalışıldığını gözlemlemek olasıdır. Bu söylem farklılıkları afiş, televizyon programı, filmler ve gazete haberinden oluşan medya çalışmaları örneklemeleriyle incelenmeye çalışılacaktır.

Ecocriticism has increased recently its development and activity in the literary world arguing that anthropocentric thought system and lifestyles have important influences on the emergence of ecological destruction, natural disasters, and environmental problems. Ecocriticism determines the literary world to take action to research problems resulted from anthropocentric understanding and to find and develop possible solutions. The use of concept has also become important to understand the ecocriticism which focuses its criticism especially on anthropocentrism. Thus, ecocriticism avoids using concepts that can put human into the center. It is clear that this feature is prioritised in choosing the word ecocriticism for this new critical approach. After ecocritical approach has become widespread in our country, the need for being careful about using concepts of ecology and environment, thought to be alike, has emerged. Choosing and using the concepts in question show differences in ecocritical and capitalist discourses. Hence, it should be taken into consideration that using these concepts substitutively does not consist of a simple choice of word and may reflect discursive differences. In the article, the development and usage differences of the concepts of environment and ecology are analyzed by considering their etymologies. It is possible to observe that the concepts of ecology and environment are sometimes unconsciously used in place of each other, and are sometimes attempted to be consciously used in place of each other within capitalist discourse wishing to control its own enemy creating it itself. These discursive differences are examined through illustrations of media studies consisting of poster, television program, movies, and news story.