Bütçe hakkı ve demokrasi: OECD ülkelerinden ampirik bulgular

Abstract

Bütçe hakkı, kamu mali kararları olan gider ve gelirlerin belirlenmesinde halkın söz sahibi olması anlamına gelmektedir. Bu bağlamda bütçe hakkının varlığı ve etkin işlemesi bir ülkedeki millet iradesinin kesin bir şekilde ifadesi olmaktadır. Demokrasi ise mali kararlarda dahil olmak üzere egemenliğin halka ait olduğu bir yönetim biçimidir. Tarihi süreçte bütçe hakkı geliştikçe demokrasiler de gelişme göstermiştir. Bütçe hakkı uzun yıllardır halk adına, halkın seçtiği temsilciler tarafından kullanılmaktadır. Ancak temsili demokrasinin krizde olduğu dönemlerde bütçe hakkının kullanımı zedelenmektedir. Bu çalışma ilgili literatür ışığında demokrasi ve bütçe hakkının birbiriyle ilişkili ve birbirini tamamlayan süreçleri ifade ettiğini savunmaktadır. Demokratik değerlerin artması bütçe hakkının tesisini ve kullanımını kolaylaştırmaktadır. Bütçe hakkının kullanılamadığı bir ortamda demokrasi açığı olduğu düşüncesinden yola çıkılarak bütçe hakkının nasıl geliştirilebileceği sorusuna demokrasi boyutunda cevap aranmaktadır. Demokrasinin öngördüğü temel ilkelerle bağlantılı olan ve bütçe hakkını güçlendiren şeffaflık, katılım ve hesap verebilirliğin hayata geçirilmesinin hem demokratik yapıyı güçlendirdiği hem bütçe hakkının kullanımını kolaylaştırdığına dair kanıtlar sağlanmaktadır. Bu çalışmada, demokratik değerlerin bütçe hakkı üzerindeki etkisi ampirik bir analiz aracılığıyla incelenmiştir. OECD üyesi 19 ülkenin açık bütçe endeksi, demokrasi endeksi, politik istikrar endeksi, kişi başına gelir değişkenlerine ilişkin 2012-2021 dönemine ait verileri panel regresyon analizi aracılığıyla çözümlenmiştir. Ekonometrik analizler sonucunda bütçe şeffaflığı ile demokrasi arasında pozitif ve anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Araştırma konusu ve ana hipotezi ifade eden bütçe şeffaflığı ve demokrasi ilişkisinin desteklendiği görülmüştür. Daha demokratik ülkelerin daha fazla bütçe şeffaflığı sağladığı ve neticede bütçe hakkının kullanımını kolaylaştırdığı sonucuna ulaşılmıştır. Benzer şekilde çalışmada ele alınan diğer bağımsız değişkenler ile bütçe şeffaflığı arasında da pozitif ve anlamlı ilişki tespit edilmiş ve bu faktörlerin de bütçe şeffaflığı sürecine katkı sağladığına dair kanıtlar elde edilmiştir.

The right to budget, means that the public has a say in the determination of expenditures and revenues, which are public financial decisions. In this context, the existence and effective functioning of the budget right is a definite expression of the will of the people in a country. Democracy, on the other hand, is a form of government in which sovereignty, including financial decisions, belongs to the people. In the historical process, as the right to budget has developed, democracies have also developed. The budget right has been used for many years on behalf of the people, by the representatives elected by the people. However, in periods when representative democracy is in crisis, the use of the budget right is damaged. In the light of the relevant literature, this study argues that democracy and the right to budget express interrelated and complementary processes. The increase in democratic values facilitates the establishment and use of the budget right. Based on the idea that there is a democracy deficit in an environment where the right to the budget cannot be exercised, an answer is sought in the dimension of democracy to the question of how the right to the budget can be improved. Evidence is provided that the implementation of transparency, participation and accountability, which is linked to the basic principles of democracy and strengthens the right to the budget, both strengthens the democratic structure and facilitates the exercise of the right to the budget.In this study, the effect of democratic values on the right to the budget was examined through an empirical analysis. The data of 19 OECD member countries on the open budget index, democracy index, political stability index, per capita income variables for the period 2012-2021 were analyzed through panel regression analysis. As a result of econometric analysis, a positive and significant relationship was found between budget transparency and democracy. It has been observed that the relationship between budget transparency and democracy, which expresses the research subject and the main hypothesis, is supported. It has been concluded that more democratic countries provide more budget transparency and consequently facilitate the use of the budget right. Similarly, a positive and significant relationship was found between other independent variables discussed in the study and budget transparency, and evidence was obtained that these factors also contribute to the budget transparency process.